Ανησυχητικά δεδομένα για την παράνομη διακίνηση καπνικών προϊόντων στην Ευρώπη και ειδικά στην Ελλάδα φέρνει στο φως νέα μελέτη του ευρωπαϊκού think tank EPICENTER, επισημαίνοντας ότι η υπερφορολόγηση λειτουργεί ως καταλύτης για την εξάπλωση της μαύρης αγοράς καπνού.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης, για κάθε ένα ευρώ αύξησης στην τιμή του καπνού λόγω φόρων, το μερίδιο της μαύρης αγοράς αυξάνεται κατά 5-12%.
Η τάση αυτή έχει σοβαρές συνέπειες: η αύξηση της φορολογίας δεν μεταφράζεται σε υψηλότερα δημόσια έσοδα, αλλά αντιθέτως ενισχύει τη δραστηριότητα εγκληματικών οργανώσεων που εκμεταλλεύονται το λαθρεμπόριο.
Η χώρα μας καταγράφει το τέταρτο υψηλότερο ποσοστό μαύρης αγοράς καπνικών προϊόντων στην Ευρώπη, με 25%, γεγονός που καταδεικνύει ότι το πρόβλημα έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις.
Όπως σημειώνεται στη μελέτη, το υψηλό ποσοστό παράνομου εμπορίου καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα δεν αποδίδεται αποκλειστικά στην τιμή ή την προσιτότητα των προϊόντων, δηλαδή στη σχέση τιμής και εισοδήματος των καταναλωτών.
Ένας κρίσιμος παράγοντας είναι η φορολογική κουλτούρα των πολιτών, δηλαδή ο βαθμός στον οποίο οι πολίτες αποδέχονται και τηρούν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις.
Σε κοινωνίες όπου η φοροδιαφυγή θεωρείται «κοινωνικά αποδεκτή» ή έστω ανεκτή, το λαθρεμπόριο βρίσκει πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης.
Επιπλέον, η αδυναμία των κρατικών θεσμών να επιβάλουν αποτελεσματικά τον νόμο επιτρέπει σε κυκλώματα παράνομου εμπορίου να δρουν ανενόχλητα.
Η έλλειψη συντονισμένων ελέγχων και οι ανεπαρκείς μηχανισμοί επιβολής κυρώσεων υπονομεύουν την καταπολέμηση της παρανομίας.