Αυστηρός έλεγχος στις ξένες επενδύσεις: Ιδρύθηκε διυπουργική επιτροπή

Αυξημένος και παρεμβατικός θα είναι ο ρόλος του υπουργείου Εξωτερικών κατά τη διαδικασία του εξέτασης των «φακέλων» των ξένων επενδυτών, για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης.

Το ΥΠΕΞ θα έχει τον τελευταίο λόγο, για την έγκριση ή την απόρριψη μιας ξένης επένδυσης που φαίνεται «ύποπτη», είτε λόγω αντικειμένου είτε λόγω περιοχής εγκατάστασης είτε λόγο της μετοχικής σύνθεσης της ενδιαφερόμενης κοινοπραξίας.

Οι εν λόγω ασφαλιστικές δικλίδες αποκτούν ιδιαίτερη σημασία στην τρέχουσα συγκυρία, κατά την οποία είμαστε στην αρχή μιας γιγαντιαίας επενδυτικής έκρηξης στον τομέα της άμυνας στο πλαίσιο του προγράμματος RE ARM της ΕΕ, αλλά και των εθνικών αμυντικών προγραμμάτων.

Ο έλεγχος θα αγγίζει όχι μόνο τις επενδύσεις που έχουν άμεση σχέση με τον αμυντικό τομέα, όπου είναι δεδομένη η αυξημένη δέουσα επιμέλεια, αλλά θα αφορά και ξένες επενδύσεις που έχουν έμμεση σχέση με το αμυντικό πρόγραμμα.

Διυπουργική Επιτροπή

Με την πρόσφατη Πράξη  του Υπουργικού Συμβουλίου (αρ.11 της 28-5-2025), συστάθηκε η Διυπουργική Επιτροπή Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε.) στο πλαίσιο του ν. 5202/2025, με τον οποίο εντάχθηκε στο εθνικό δίκαιο ο Κανονισμός (ΕΕ) 2019/452 για τη θέσπιση πλαισίου ελέγχου άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ένωση για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης.

Στόχος του σχετικού Κανονισμού είναι το... face control των ξένων επενδυτών. Ειδικά δε, για την Ελλάδα, λόγω της αντιπαλότητας με την Τουρκία, ο έλεγχος των ξένων επενδυτών σε στρατηγικά ευαίσθητους τομείς είναι εκ των ων ουκ άνευ.

Για ποιες επενδύσεις χτυπάει καμπανάκι

Για τη λήψη απόφασης έγκρισης ή απόρριψης μιας ξένης άμεσης επένδυσης συνεκτιμώνται, με βάση το άρθρο 4 του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/452 οι πιθανές συνέπειες:

• Σε υποδομές ζωτικής σημασίας, είτε φυσικές είτε εικονικές, συμπεριλαμβανομένων των υποδομών στους τομείς της ενέργειας, των μεταφορών, της ύδρευσης, της υγείας, των επικοινωνιών, των μέσων ενημέρωσης, της επεξεργασίας ή της αποθήκευσης δεδομένων, του αεροδιαστήματος, της άμυνας, των εκλογικών ή των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, εγκαταστάσεις ευαίσθητου χαρακτήρα, καθώς και σε γη και ακίνητα, καίριας σημασίας για τη χρήση αυτών των υποδομών.
• Σε τεχνολογίες που έχουν κρίσιμη σημασία και είδη διπλής χρήσης, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής, των ημιαγωγών, της κυβερνοασφάλειας, του αεροδιαστήματος, της άμυνας, της αποθήκευσης της ενέργειας, των κβαντικών και πυρηνικών τεχνολογιών καθώς και των νανοτεχνολογιών και των βιοτεχνολογιών.
• Στον εφοδιασμό με συντελεστές παραγωγής που έχουν κρίσιμη σημασία, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας ή πρώτων υλών, καθώς και της επισιτιστικής ασφάλειας.
• Στην πρόσβαση σε πληροφορίες ευαίσθητου χαρακτήρα, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ή τη δυνατότητα ελέγχου τέτοιων πληροφοριών.
• Στην ελευθερία και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης.

Απειλές στην ασφάλεια

Στο πλαίσιο αυτό, προκειμένου να διαπιστώσουν κατά πόσον μια άμεση ξένη επένδυση είναι πιθανόν να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή δύνανται επίσης να συνεκτιμούν, ειδικότερα:

• Εάν ο ξένος επενδυτής ελέγχεται άμεσα ή έμμεσα από την κυβέρνηση τρίτης χώρας, συμπεριλαμβανομένων κρατικών φορέων ή ενόπλων δυνάμεων, μεταξύ άλλων μέσω της ιδιοκτησιακής δομής ή της παροχής σημαντικής χρηματοδότησης.
• Εάν ο ξένος επενδυτής έχει ήδη εμπλακεί σε δραστηριότητες που θίγουν την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη ενός κράτους μέλους.
• Εάν υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ο ξένος επενδυτής να προβαίνει σε παράνομες ή εγκληματικές δραστηριότητες.

Τσουχτερά πρόστιμα

Η Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε., για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης, μπορεί να εκκινεί αυτεπαγγέλτως τη διαδικασία ελέγχου της άμεσης ξένης επένδυσης, αν ο επενδυτής δεν υποβάλλει αίτηση για την υπαγωγή της σε έλεγχο.

Επιπλέον επιβάλλεται, σε βάρος ξένου επενδυτή, διοικητικό πρόστιμο που κυμαίνεται από 5.000 έως 100.000 ευρώ στις εξής περιπτώσεις:

1. αν δεν τηρεί την υποχρέωση υποβολής αίτησης για υπαγωγή σε έλεγχο άμεσης ξένης επένδυσης ή
2. αν δεν τηρεί την υποχρέωση παροχής πληροφοριών ή εγγράφων που ζητούνται (εκτός και αν δηλώσει εγγράφως ότι παραιτείται από την εν λόγω άμεση ξένη επένδυση), ή
3. αν υποβάλλει ψευδείς δηλώσεις ή πληροφορίες ενώπιον αρχών αρμόδιων για τη διενέργεια ελέγχου ή την παροχή πληροφόρησης σχετικά με άμεσες ξένες επενδύσεις.

Εκτός των ανωτέρω, σε βάρος ξένου επενδυτή επιβάλλεται διοικητικό πρόστιμο που μπορεί να ανέρχεται σε ποσό διπλάσιο σε σχέση με την αξία της διενεργηθείσας επένδυσης στις εξής περιπτώσεις:

• προβαίνει σε άμεση ξένη επένδυση, παρά την απαγόρευσή της με απόφαση του Υπουργού Εξωτερικών, ή
• λαμβάνει έγκριση της επένδυσης με ψευδείς πληροφορίες, ή
• δεν συμμορφώνεται με τα μέτρα μετριασμού ή την αναστροφή της επένδυσης που επέβαλε ο Υπουργός Εξωτερικών.

Οι αποφάσεις του Υπουργού Εξωτερικών για την επιβολή διοικητικών προστίμων λαμβάνονται, μετά από εισήγηση της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε. και κατόπιν προηγούμενης ακρόασης του ξένου επενδυτή, ο οποίος υποβάλλει απόψεις ενώπιον του Υπουργού Εξωτερικών εντός προθεσμίας δέκα (10) ημερών από την κοινοποίηση σε αυτόν κλήσης σε ακρόαση.

Η διαδικασία του ελέγχου

Σύμφωνα με το άρθρο 8 του ν. 5202/2025 ως όργανα του μηχανισμού ελέγχου ορίζονται η Διυπουργική Επιτροπή Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων (Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε.),  και ο Υπουργός Εξωτερικών, διάταξη που αναδεικνύει τον ιδιαίτερο ρόλο του ΥΠΕΞ.

Η Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε., για λόγους ασφάλειας ή δημόσιας τάξης, μπορεί να εκκινεί αυτεπαγγέλτως τη διαδικασία έρευνας για άμεση ξένη επένδυση για την οποία υπάρχουν υπόνοιες, αν ο επενδυτής δεν υποβάλλει αίτηση για την υπαγωγή της σε έλεγχο, και ανάλογα με το αποτέλεσμα ακολουθούν διοικητικές κυρώσεις.

Αναφορικά με τη διαδικασία που ελέγχου ο νόμος προβλέπει ότι η Επιτροπή (Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε.), εντός 30 ημερών από την κοινοποίηση σε αυτή του φακέλου της επένδυσης είτε εκδίδει ομόφωνα απόφαση απαλλαγής της επένδυσης από τον έλεγχο είτε εκκινεί τη διαδικασία διεξοδικής έρευνας, ύστερα από εισήγηση του μέλους της στην αρμοδιότητα του οποίου εμπίπτει πρωτίστως η άμεση ξένη επένδυση.

Αν εκκινήσει η διαδικασία διεξοδικής έρευνας, η αρμόδια Διεύθυνση κοινοποιεί τα στοιχεία της υπό έλεγχο άμεσης ξένης επένδυσης στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και στα άλλα κράτη μέλη.

Παράλληλα όμως η Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε. ελέγχει αν η άμεση ξένη επένδυση μπορεί να θίξει την ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη της χώρας. Για τον σκοπό αυτόν, υποβάλλεται σχετική εισήγηση του μέλους στην αρμοδιότητα του οποίου εμπίπτει πρωτίστως η άμεση ξένη επένδυση.

Η  Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε. μπορεί να αναθέτει στην αρμόδια διεύθυνση να ζητεί από τον επενδυτή συμπληρωματικές πληροφορίες και απαραίτητα έγγραφα για τη διενέργεια της διεξοδικής έρευνας και να τον καλέσει σε ακρόαση, στο πλαίσιο ειδικής συνεδρίασης.

Δύναται ακόμα να ζητήσει έρευνα για την εύρεση επιπρόσθετων πληροφοριών, πέραν αυτών που παρείχε ο επενδυτής και να της επιτρέπει να ζητά από οποιοδήποτε φυσικό πρόσωπο ή επιχείρηση πρόσβαση σε κάθε πληροφορία ή στοιχείο που είναι χρήσιμα, χωρίς να υπόκειται στους περιορισμούς της νομοθεσίας περί φορολογικού, τραπεζικού, χρηματιστηριακού και κάθε άλλου απορρήτου, με την εξαίρεση του δικηγορικού.

Εάν καθυστερήσει η προσκόμιση των πληροφοριών και των εγγράφων οι διαδικασίες έγκρισης της επένδυσης «παγώνουν»  μέχρι νεοτέρας.

Η Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε., εντός 30 ημερών από την εκκίνηση της διαδικασίας διεξοδικής έρευνας, εισηγείται στον Υπουργό Εξωτερικών την έγκριση, απαγόρευση ή την επιβολή συγκεκριμένων όρων ή μέτρων μετριασμού για την υλοποίηση της επένδυσης, μετά από εισήγηση του μέλους της στην αρμοδιότητα του οποίου εμπίπτει πρωτίστως η άμεση ξένη επένδυση, ενώ με αιτιολογημένη απόφασή της, μπορεί να παρατείνει κατά τριάντα (30) ημέρες την προθεσμία αυτή.

Στην περίπτωση που η αρμόδια διεύθυνση ελέγχου, λάβει ενημέρωση για την πρόθεση υποβολής παρατηρήσεων από άλλο κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή γνώμης από την Κομισιόν, η προθεσμία αναστέλλεται έως την ημέρα της υποβολής των παρατηρήσεων.

Επίσης, η λήψη γνώμης εμπειρογνωμόνων στο πλαίσιο των συνεδριάσεων της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε. αναστέλλει την προθεσμία έγκρισης για 20 ημέρες, ενώ, οι εμπειρογνώμονες τηρούν το απόρρητο των πληροφοριών των οποίων λαμβάνουν γνώση.

Αποφασίζει ο ΥΠΕΞ

Ο υπουργός Εξωτερικών αποφασίζει για την έγκριση, την απαγόρευση, την αναστροφή ή την επιβολή συγκεκριμένων όρων ή μέτρων μετριασμού για την υλοποίηση της επένδυσης, μετά από εισήγηση της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε., εντός ενδεικτικής προθεσμίας 30 ημερών από την υποβολή της εισήγησης της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε.. 

Η μη έκδοση απόφασης του Υπουργού Εξωτερικών εντός εξήντα (60) ημερών από την υποβολή σε αυτόν της εισήγησης της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε., λογίζεται ως λήψη απόφασης έγκρισης της άμεσης ξένης επένδυσης.

Αν η επιχείρηση - στόχος βρίσκεται ή πρόκειται να περιέλθει σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών, μετά από απόφαση της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε., οι προθεσμίες συντέμνονται στο μισό.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, η Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε. μπορεί να εισηγηθεί στον Υπουργό Εξωτερικών την επιβολή μέτρων μετριασμού ή την απαγόρευση ξένης επένδυσης, χωρίς την πραγματοποίηση διεξοδικής έρευνας. 

Ακολούθως, ο υπουργός Εξωτερικών αποφαίνεται εντός ενδεικτικής προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από την υποβολή της εισήγησης της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε.. Η μη έκδοση απόφασης του Υπουργού Εξωτερικών εντός εξήντα (60) ημερών από την υποβολή σε αυτόν της εισήγησης της Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε. λογίζεται ως σιωπηρή έγκριση.

Ποιοι μετέχουν στην Δ.Ε.Ε.Α.Ξ.Ε.

Η Διυπουργική Επιτροπή Ελέγχου Άμεσων Ξένων Επενδύσεων αποτελείται από τους γενικούς γραμματείς:

• Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων και Εξωστρέφειας του Υπουργείου Εξωτερικών, ως Πρόεδρο,
• Ιδιωτικών Επενδύσεων του Υπουργείου Ανάπτυξης,
• Προγράμματος Δημόσιων Επενδύσεων και Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης (Π.Δ.Ε. και Ε.Π.Α.) του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών,
• Του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας,
• Του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη,
• Της Προεδρίας της Κυβέρνησης, και
• Τον Γενικό Γραμματέα Εθνικής Ασφάλειας της Προεδρίας της Κυβέρνησης.
• Στην Επιτροπή μετέχουν, κατά περίπτωση και εφόσον κληθούν, με δικαίωμα ψήφου, οι γ.γ. των υπουργείων Υγείας, Υποδομών και Μεταφορών, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Τουρισμού και του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης.