Στην ψηφιακή εποχή, το ερώτημα «αν δεν ανέβηκε στο Instagram, συνέβη πραγματικά;» αποκτά νέα διάσταση για εκατομμύρια ταξιδιώτες παγκοσμίως.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν αρκούνται πια στο να επηρεάζουν τις επιλογές προορισμών, αλλά διαμορφώνουν εξ ολοκλήρου την τουριστική εμπειρία, αναδεικνύοντας μέρη, διαμορφώνοντας τάσεις και συχνά μετασχηματίζοντας την ουσία του ταξιδιού σε μια διαδικασία παραγωγής περιεχομένου.
Από τα σοκάκια της Σαντορίνης έως τους εξωτικούς δρόμους στο Βιετνάμ, η δύναμη της εικόνας έχει καταστήσει τις διακοπές μέρος μιας παγκόσμιας ψηφιακής αφήγησης, με σημαντικές προεκτάσεις για την τοπική οικονομία και την ταυτότητα προορισμών.
Οι δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί αντιμετωπίζουν αυξημένη πίεση, ενώ άλλοτε άγνωστα μέρη κατακτούν αίφνης τη δημοσιότητα χάρη στη δυναμική των hashtags και των εκάστοτε τάσεων στα social media.
Το περιεχόμενο που δημιουργείται και διαμοιράζεται από τους ίδιους τους χρήστες (user generated content) αποτελεί πλέον καθοριστικό παράγοντα προβολής. Ακόμα και ειδικά «προϊόντα», όπως θεματικές φωτογραφίσεις (π.χ. flying dresses), καθιερώνονται ως αναπόσπαστο κομμάτι της εμπειρίας.
Ιστορικά τοπόσημα όπως η Μικρή Βενετία στη Μύκονο, η Πορτάρα στη Νάξο, τα Μετέωρα, οι καταρράκτες της Σαμοθράκης και τα πολύχρωμα αρχοντικά της Σύμης, έχουν μετατραπεί σε πρωταγωνιστές του Instagram και του TikTok, επιβεβαιώνοντας την εξέλιξη της ψηφιακής αφήγησης γύρω από το ταξίδι.
Η δυναμική του User Generated Content και η αναδιαμόρφωση του τουριστικού κλάδου
Ο Δημήτρης Μπούχαλης, καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Τουρισμού του Πανεπιστημίου Bournemouth, εξηγεί ότι η μετάβαση αυτή σχετίζεται με τη μαζική παραγωγή user generated content. Όπως επισημαίνει, στο παρελθόν το μήνυμα και το brand μιας περιοχής ήταν ελεγχόμενο. Σήμερα, ωστόσο, η εικόνα των προορισμών συνδιαμορφώνεται από τους ταξιδιώτες, μέσα από διαδικασίες «συνδημιουργίας αξίας» και άμεση διάδραση με το κοινό.
«Η αλλαγή αυτή είναι διαρθρωτική και εκδημοκρατίζει το ταξίδι», υπογραμμίζει ο κ. Μπούχαλης. Οι επισκέπτες πλέον αποκτούν αυθεντική εικόνα μέσω εμπειριών και σχολίων, ενώ ταυτόχρονα διακρίνεται θετική επίδραση στις επιλογές χάρη στις όμορφες εικόνες, αλλά και αποτρεπτική όταν προκύπτουν αρνητικές κριτικές. Εντυπωσιακό παράδειγμα, όπως αναφέρει, η άνοδος του Βιετνάμ ως κορυφαίος προορισμός, με τη συμβολή αποκλειστικά των social media.
«Honeypots», πίεση στους προορισμούς και η ανάγκη στρατηγικής διαχείρισης
Η μαζική αυτή εμπειρία, ωστόσο, δημιουργεί νέες προκλήσεις. Τα λεγόμενα «honeypots» — τοποθεσίες που συγκεντρώνουν ασυνήθιστη πληθώρα επισκεπτών λόγω του ψηφιακού τους εκτοπίσματος — αλλάζουν τους όρους της τουριστικής βιομηχανίας. Διάσημα παραδείγματα είναι ο κόκκινος τηλεφωνικός θάλαμος μπροστά στο Big Ben, όπου σχηματίζονται ουρές για μια φωτογραφία, ή ο ανεξερεύνητος μέχρι πρότινος δρόμος Rue Cremieux στο Παρίσι, που εκτινάχθηκε σε δημοφιλία μόνο μέσω Instagram.
Στην Ελλάδα, τέτοιες περιπτώσεις εξίσου πληθαίνουν, με σημείο αναφοράς τη Μικρή Βενετία στη Μύκονο και το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης. Όμως όταν οι νέες συνήθειες συγκρούονται με την ιερότητα ή την ιστορικότητα κάποιων χώρων —όπως στα Μετέωρα—, η επιτακτική ανάγκη για ορθή διαχείριση γίνεται προφανής.
Η πρόταση σύμφωνα με ειδικούς; Να αναδειχθούν νέα σημεία ενδιαφέροντος, δημιουργώντας έτσι επιπλέον «Instagram-friendly» ευκαιρίες και να επιβληθούν κανόνες, ειδικά για μνημεία διεθνούς κύρους που δέχονται εκατομμύρια επισκέπτες, όπως τα Μετέωρα.
Η νέα πραγματικότητα για τους ξεναγούς και την τουριστική εκπαίδευση
O Κωνσταντίνος Σφήκας, ξεναγός και δημοσιογράφος της UNESCO, τονίζει τη διττή πρόκληση που βιώνουν οι επαγγελματίες του τουριστικού τομέα: ενώ η ανάγκη για φωτογραφίες έχει αυξηθεί, η διατήρηση του σεβασμού απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά παραμένει απαραίτητη. Μέσω κατάλληλων υποδείξεων, ενημερωτικών πινακίδων και παρουσίας φυλάκων, προωθείται η υπεύθυνη στάση απέναντι στα μνημεία, ιδιαίτερα στους αρχαιολογικούς χώρους.
Η διαρκής επιθυμία για ψηφιακή απεικόνιση της εμπειρίας οδηγεί συχνά σε απομάκρυνση από την ουσία του ταξιδιού. Ωστόσο, όπως αναφέρει ο κ. Σφήκας, η κατάλληλη καθοδήγηση συμβάλλει στη διατήρηση υψηλού επιπέδου ποιοτικών υπηρεσιών, ιδιαίτερα σε γκρουπ περιηγήσεων. Η εκπαίδευση, επομένως, οφείλει να ξεκινά από το κράτος, με αξιοποιήσιμους χώρους, ενημερωτικά μηνύματα και παροχή πληροφοριών.
Μεταβαλλόμενα τουριστικά κίνητρα και ανάγκη ευελιξίας στη στρατηγική
Η ποικιλία αναγκών των σημερινών τουριστών συνδέεται με τις ηλικιακές και πολιτιστικές ταυτότητες. Όπως σημειώνει ο κ. Μπούχαλης, δεν πρέπει να δαιμονοποιείται η ανάγκη ορισμένων για δημιουργία περιεχομένου· υπάρχουν επισκέπτες που ταξιδεύουν για τη φωτογραφία, ενώ άλλοι προτιμούν τον πολιτισμό, τη γαστρονομία ή το θρησκευτικό τουρισμό.
Η στρατηγική μάρκετινγκ των προορισμών θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη αυτή την ετερογένεια και να εξασφαλίζει βιώσιμη ανάπτυξη, αναδεικνύοντας ταυτόχρονα τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και προστατεύοντας τους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους.
Το φαινόμενο των influencers και η στροφή σε αυθεντικές εμπειρίες
Η travel blogger Βασιλική Παπακωνσταντή προσθέτει ότι για μεγάλο μέρος των ταξιδιωτών, ο πρωταρχικός στόχος παραμένει η φωτογραφία, καθώς η ψηφιακή αποτύπωση θεωρείται αναγκαία προϋπόθεση τεκμηρίωσης της εμπειρίας. Ωστόσο, διακρίνεται ήδη μια παράλληλη τάση για αυθεντικότητα και digital detox, με αυξημένη ζήτηση για ιδιωτικότητα και πραγματικές στιγμές.
Σε κάποιες περιπτώσεις, η επιθυμία για προβολή ξεπερνά τα όρια, οδηγώντας σε παραβιάσεις ιδιωτικών ή ιερών χώρων, ενώ παρατηρούνται και φαινόμενα επαγγελματικών φωτογραφίσεων σε απαγορευμένα σημεία. Παρ’ όλα αυτά, η επιστροφή στο «real content» γίνεται ολοένα πιο δημοφιλής ανάμεσα στους έμπειρους ταξιδιώτες.
Η Σαντορίνη αποτελεί χαρακτηριστικό case study: μέσω της εκτεταμένης προβολής της στα social media, καταξιώθηκε ως διεθνές brand, αλλά ταυτόχρονα αντιμετωπίζει προβλήματα υπερτουρισμού, αποδεικνύοντας τη διπλή όψη της ψηφιακής δημοσιότητας.
Στον πυρήνα της εξέλιξης παραμένει η ανάγκη για ουσιαστική διαχείριση προορισμών. Ο σεβασμός στους τόπους, η πλήρης κατανόηση των κινήτρων των επισκεπτών, καθώς και η χάραξη στρατηγικής για τη διασφάλιση βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, είναι αναγκαίες προϋποθέσεις για το μέλλον. Τα social media αναδεικνύονται ως καθρέφτης, αλλά και μοχλός εξέλιξης του τρόπου με τον οποίο ταξιδεύουμε και βιώνουμε τους προορισμούς.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
