Η ευρείας κλίμακας μεταρρύθμιση του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (ΠΔΠ) για την περίοδο 2028–2034, δηλαδή του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή την περασμένη εβδομάδα και συγκεκριμένα την 16η Ιουλίου, μπορεί να θεωρηθεί προϊόν ιστορικών συνθηκών που διαμορφώνονται εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες.
Στον πυρήνα της συζήτησης βρίσκεται η ανησυχία για την «επαναεθνικοποίηση» της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, δηλαδή του μέρους του προϋπολογισμού που αφιερώνεται στην αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων, γνωστή και ως πολιτική συνοχής, και η ευθυγράμμισή της με ένα κεντρικά καθοδηγούμενο και ουδέτερο ως προς τον τόπο μοντέλο, το οποίο βασίζεται κυρίως σε κριτήρια αποτελεσματικότητας. Αυτό το νέο μοντέλο έχει πολλά κοινά σημεία και χαρακτηριστικά με τον τρόπο λειτουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης.
Πράγματι, η μεταρρύθμιση αυτή προτείνει ένα πιο συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης, αποδίδοντας στις εθνικές κυβερνήσεις μεγαλύτερο έλεγχο, τόσο επί των ταμείων συνοχής όσο και των ταμείων αγροτικής ανάπτυξης, με στόχο την πιο αποτελεσματική προώθηση στόχων σε επίπεδο ΕΕ, όπως η άμυνα και οι βιομηχανικές πολιτικές.
Αυτή η προσέγγιση αποκλίνει από το ισχύον μοντέλο, σύμφωνα με το οποίο τα κράτη μέλη είναι ήδη υπεύθυνα για τη διαχείριση των κονδυλίων υπό την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας, αλλά οφείλουν να συμμορφώνονται με αυστηρότερες διατάξεις και μηχανισμούς που διασφαλίζουν τη συμμετοχή των υποεθνικών φορέων και την εφαρμογή μιας εδαφικής προσέγγισης.
Ως αποτέλεσμα, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες χώρες, η διαχείριση των πόρων και ο καθορισμός των προτεραιοτήτων τους, υπό την προϋπόθεση ότι ευθυγραμμίζονται με ευρύτερους στρατηγικούς στόχους, έχουν κυρίως αποκεντρωθεί σε περιφερειακές ή τοπικές αρχές, οι οποίες στη συνέχεια συνεργάζονται άμεσα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Η νέα πρόταση είναι σίγουρο ότι θα αποδυναμώσει την προσέγγιση με βάση τον τόπο (place-based approach), η οποία έχει καθορίσει την ευρωπαϊκή πολιτική περιφερειακής ανάπτυξης από την Έκθεση Barca του 2009.
Αυτή η προσέγγιση, η οποία υιοθετήθηκε πιο πρόσφατα και σε διάφορα ομοσπονδιακά προγράμματα των ΗΠΑ υπό τη διοίκηση Μπάιντεν, βασίζεται στην ιδέα ότι η διακυβέρνηση «από τα κάτω», με τη συμμετοχή τοπικών φορέων στην αντιμετώπιση των ειδικών οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών προκλήσεων κάθε περιοχής, είναι κρίσιμη για την αποτελεσματικότητα των δημόσιων πολιτικών.
Αυτή η νέα μεθόδευση θα επηρεάσει σημαντικά και την Ελλάδα. Η Ελλάδα παρότι μέλος της ΕΕ από το 1981, εξακολουθεί να έχει περιφέρειες που υπολείπονται σημαντικά από τον μέσο όρο ανάπτυξης της ΕΕ και τα προγράμματα συνοχής αλλά και η αγροτική πολιτική συνέβαλαν σημαντικά ώστε να μειωθούν αυτές οι ανισότητες.
Το νέο ΠΔΠ θα οδηγήσει σε αυξανόμενη οικειοποίηση των χρηματοδοτικών προγραμμάτων – που αρχικά προορίζονταν για άλλους σκοπούς, όπως η πολιτική συνοχής – από την ατζέντα ανταγωνιστικότητας της ΕΕ. Η πρόταση στο νέο ΠΔΠ για ενοποίηση των ταμείων συνοχής και γεωργίας σε ενιαία, εθνικά διαχειριζόμενα σχέδια, ευθυγραμμισμένα με ένα ευρύ φάσμα στόχων που καθορίζονται από την ΕΕ, αποτελεί την κορύφωση αυτής της λογικής.
Συνεπώς, φτωχές περιοχές της Ελλάδας αλλά και τα νησιά της θα βρεθούν αντιμέτωπα με έναν πολύ υπαρκτό κίνδυνο: την περαιτέρω απομάκρυνση τους από τον πυρήνα των αποφάσεων αλλά και των χρηματοδοτήσεων. Αυτό θα γίνει λόγω της συγχώνευσης της πολιτικής συνοχής μεταξύ των άλλων και με την ΚΑΠ κάτω από ένα ενιαίο «Εθνικό και Περιφερειακό Σχέδιο» για κάθε Κ-Μ, χωρίς (προς το παρόν) διαχωρισμό των κατανεμημένων πόρων στις δυο αυτές κεντρικές και θεμελιώδεις πολιτικές της ΕΕ (πλην του Πυλώνα Ι της ΚΑΠ – άμεσες ενισχύσεις), «παραχωρώντας» (όπως φαίνεται) τη διαδικασία της κατανομής στα Κ-Μ.
Όσον αφορά τα χρήματα που θα λάβει η Ελλάδα για την επόμενη περίοδο, σε αυτήν θα κατανεμηθεί μειωμένο ποσό κατά 1,7 δισεκατομμύρια που αντιστοιχεί σε ποσοστιαία μείωση 3,3% (49,2 δις αντί του 50,90 της περιόδου 2021-2027) ενώ το ποσοστό συμμετοχής των πόρων της Ελλάδας σε σχέση με τον προβλεπόμενο προϋπολογισμό για τα εθνικά σχέδια παραμένει σχεδόν αμετάβλητο, από 5,8% την ΠΠ 2021-2027 σε 5,7% την ΠΠ 2028-2034.
*O κ. Γιώργος Μελέας είναι στέλεχος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
