«Τορπίλη» από το ΣτΕ στις εκπτώσεις των φορολογικών προστίμων

Νέα ανατροπή στα πρόστιμα των φορολογικών ελέγχων φέρνει απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας η οποία έκρινε αντισυνταγματικούς όρους της νομοθεσίας σχετικά με την εφαρμογή της «ηπιότερης κύρωσης» και την αποδοχή από τον ελεγχόμενο των παραβάσεων.

Το ΣτΕ έκρινε ως αντίθετους με το Σύνταγμα και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) τους όρους που ωθούν τον φορολογούμενο να αποδεχθεί αδιαμαρτύρητα τις παραβάσεις που του αποδίδονται, προκειμένου να επωφεληθεί της ευνοϊκότερης νομοθεσίας.

Δηλαδή με το ισχύον καθεστώς ο ελεγχόμενος, για να τύχει της εφαρμογής της ευνοϊκότερης κύρωσης, οφείλει να αποδεχτεί το αποτέλεσμα του φορολογικού ελέγχου, χωρίς να το αμφισβητήσει, ακόμα και αν στον καταλογισμό των προστίμων υπάρχουν λάθη, όπως συμβαίνει άλλωστε στο 30% των υποθέσεων που εκδικάζονται από τη Διεύθυνση Επίλυσης Διαφορών.

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, (άρθρο 7 του ν. 4337/2015, για να μπορέσει ένας φορολογούμενος να επωφεληθεί της αναδρομικής εφαρμογής των ευνοϊκότερων προστίμων, έπρεπε να κάνει μια ανέκκλητη δήλωση ανεπιφύλακτης αποδοχής όλων των παραβάσεων που του καταλόγιζε η φορολογική αρχή.

Η πρόβλεψη αυτή, ουσιαστικά εμπόδιζε τον φορολογούμενο να αμφισβητήσει νομικά την ορθότητα των παραβάσεων, παραβιάζοντας το συνταγματικό του δικαίωμα σε δίκαιη δίκη.

Η υπόθεση

Όμως το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο απέρριψε τους ισχυρισμούς του Δημοσίου και δικαίωσε φορολογούμενο που προσέφυγε κατά της συγκεκριμένης διάταξης.

Το ΣτΕ έκρινε ότι οι επίμαχες προϋποθέσεις προσβάλλουν αθέμιτα το δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής στη Δικαιοσύνη. Όπως αναφέρεται στην απόφαση, η ρύθμιση «παρακινεί τον φορολογούμενο... να αποδεχθεί το σύνολο των παραβάσεων... ενέργεια που θα είχε ως συνέπεια να μην μπορεί να τις αμφισβητήσει παραδεκτώς με ένδικη προσφυγή».

Παράλληλα, το δικαστήριο έκρινε ότι η εν λόγω διάταξη παραβιάζει την αρχή της αναλογικότητας, καθώς δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για αυτή την «τοιαύτη απόκλιση από την κατοχυρωμένη στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αρχή της αναδρομικής εφαρμογής της ελαφρύτερης ποινής».

Η απόφαση του ΣτΕ με αριθμό 829/2025 αφορά μια εταιρεία, στην οποία είχε επιβληθεί πρόστιμο από τη ΔΟΥ Πειραιά για παραβάσεις του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων. Το Διοικητικό Εφετείο Πειραιά μείωσε το πρόστιμο, εφαρμόζοντας μια πιο ευνοϊκή διάταξη του νόμου 4337/2015.

Το Δημόσιο, ωστόσο, αμφισβήτησε τη μείωση του προστίμου και προσέφυγε στο ΣτΕ, υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή της ευνοϊκότερης διάταξης προϋποθέτει την ανεπιφύλακτη αποδοχή των παραβάσεων από τον φορολογούμενο.

Η ετυμηγορία του ΣτΕ

Όμως το Ανώτατο δικαστήριο απέρριψε ως αβάσιμους τους ισχυρισμούς του Δημοσίου, κρίνοντας ότι οι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος 4337/2015, θίγουν ουσιωδώς τα δικαιώματα του φορολογούμενου, καθώς:

• Η υποχρέωση ανέκκλητης αποδοχής όλων των παραβάσεων στερεί από τον πολίτη το δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής, το οποίο προστατεύεται από την ΕΣΔΑ (άρθρο 6 § 1).
• Δεν τεκμηριώνεται από τα νομοθετικά στοιχεία κάποιος λόγος που να δικαιολογεί την εξαίρεση από την αρχή της αναλογικότητας, βάσει της οποίας κάθε περιορισμός πρέπει να είναι κατάλληλος, αναγκαίος και ανάλογος του επιδιωκόμενου σκοπού.
• Η εν λόγω ρύθμιση συνιστά αθέμιτο εκβιασμό προς τον φορολογούμενο, ο οποίος καλείται να επιλέξει μεταξύ της αποδοχής όλων των παραβάσεων ή της απώλειας της ευνοϊκής ρύθμισης.

Ως εκ τούτου, το ΣτΕ αποφάνθηκε ότι οι επίμαχες διατάξεις του νόμου που προβλέπουν ότι ο φορολογούμενος για να επωφεληθεί της αναδρομικής εφαρμογής των ευνοϊκότερων προστίμων οφείλει να αποδεχτεί χωρίς όρους το αποτέλεσμα του ελέγχου, δεν τυγχάνουν εφαρμογής, και το αρμόδιο δικαστήριο (Διοικητικό Εφετείο Πειραιά) ορθώς εφάρμοσε τη διάταξη του νόμου, που προβλέπει την εφαρμογή της ηπιότερης κύρωσης, χωρίς τους όρους.

Δεδικασμένο

Η απόφαση του ΣτΕ δημιουργεί δεδικασμένο και ανοίγει τον δρόμο για την πλήρη εφαρμογή ηπιότερων φορολογικών κυρώσεων σε χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις, χωρίς τον αναγκαστικό συμβιβασμό του φορολογούμενου.

Επιπλέον, αποτελεί νομικό προηγούμενο για την εφαρμογή της αναδρομικότητας ευμενών ρυθμίσεων χωρίς περιορισμούς που θίγουν θεμελιώδη δικαιώματα.

Στην ουσία, ένας φορολογούμενος που βρίσκεται αντιμέτωπος με πρόστιμο, μπορεί να διεκδικήσει την εφαρμογή της πιο ευνοϊκής νομοθεσίας, χωρίς να χρειάζεται να εγκαταλείψει το δικαίωμά του να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να αμφισβητήσει την ορθότητα του προστίμου.