Μια νέα διεθνής ερευνητική αποστολή βρίσκεται σε εξέλιξη στην ευρύτερη περιοχή της Σαντορίνης, με επικεφαλής το ερευνητικό κέντρο GEOMAR Helmholtz Centre for Ocean Research Kiel και τη συμμετοχή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ). Στόχος είναι η εις βάθος κατανόηση του ηφαιστειακού συστήματος και η ανάπτυξη τεχνολογιών για τη μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο από την περιοχή.
Η ωκεανογραφική αποστολή M215 ξεκίνησε από το Ηράκλειο Κρήτης και πλέον επιχειρεί στη θαλάσσια ζώνη της Σαντορίνης. Σε μικρή απόσταση από το νησί βρίσκεται το υποθαλάσσιο ενεργό ηφαίστειο Κολούμπο, μέρος ενός πεδίου με περισσότερα από 20 υποθαλάσσια ηφαίστεια.
Κεντρικό στοιχείο της αποστολής αποτελεί η δοκιμή και η επέκταση καινοτόμων συστημάτων παρακολούθησης, τα οποία μπορούν να ενισχύσουν την έγκαιρη προειδοποίηση για σεισμικά και ηφαιστειακά φαινόμενα στο μέλλον.
Στις αρχές του 2025, η Σαντορίνη τέθηκε σε κατάσταση αυξημένης επιφυλακής, καθώς σημειώθηκαν πάνω από 28.000 σεισμικές δονήσεις μέσα σε λίγες εβδομάδες. Ήδη από τον Δεκέμβριο του 2024, στο πλαίσιο του ερευνητικού έργου MULTI-MAREX, η επιστημονική ομάδα ερευνούσε γεωλογικές διεργασίες που σχετίζονται με κατολισθήσεις, ηφαιστειακές εκρήξεις και τσουνάμι. Μετά την έναρξη του σεισμικού σμήνους, ερευνητές του GEOMAR και του ΕΚΠΑ βρέθηκαν επιτόπου συλλέγοντας κρίσιμα δεδομένα.
Η ανάλυση των δεδομένων από το GEOMAR και το γερμανικό ερευνητικό κέντρο γεωεπιστημών «GFZ Helmholtz-Zentrum für Geoforschung» κατέδειξε ότι το σεισμικό σμήνος του 2025 προκλήθηκε από μετακίνηση μάγματος σε μεγάλο βάθος. Μέσω της αποστολής M215, οι επιστήμονες επιδιώκουν να κατανοήσουν καλύτερα τις αντιδράσεις των ηφαιστειακών συστημάτων και να εξετάσουν πιθανά σενάρια για το μέλλον.
Η συστηματική συλλογή θαλάσσιων δεδομένων αποτελεί βασικό παράγοντα για την κατανόηση της σεισμικής δραστηριότητας και τη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ μαγματικών διεργασιών και ενεργής τεκτονικής στην περιοχή.
Η καθηγήτρια Γεωλογίας του ΕΚΠΑ, Παρασκευή Νομικού, επισημαίνει ότι «η συνεχής παρακολούθηση του ηφαιστείου Κολούμπου και της ευρύτερης περιοχής έχει σημαντικό κοινωνικό αντίκτυπο. Η θαλάσσια έρευνα υλοποιείται μέσα από διεθνείς συνεργασίες, με στόχο την αξιόπιστη ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας και την αποτροπή της παραπληροφόρησης και του αδικαιολόγητου πανικού».
Καινοτόμες τεχνολογίες και νέες προσεγγίσεις
Κατά τη διάρκεια της αποστολής, εγκαθίστανται και ανακτώνται σταθμοί μέτρησης, ενώ πραγματοποιούνται εκτεταμένες γεωφυσικές έρευνες. Οι σεισμογράφοι που τοποθετήθηκαν τον Δεκέμβριο του 2024 στον βυθό γύρω από το ηφαίστειο Κολούμπο παρέμειναν για έναν χρόνο και κατέγραψαν δεδομένα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη σεισμική κρίση. Αυτοί οι σεισμογράφοι θα ανασυρθούν τώρα, προσφέροντας σημαντικές πληροφορίες για τις δυναμικές αλλαγές στο ηφαιστειακό σύστημα.
Ο Δρ. Γενς Κάρστενς, θαλάσσιος γεωφυσικός στο GEOMAR και συνεπικεφαλής της αποστολής, χαρακτηρίζει τη συγκυρία ως «μοναδική από επιστημονικής πλευράς», εξηγώντας ότι η αποστολή M215 επιτρέπει την άμεση σύγκριση μετρήσεων πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη σεισμική κρίση, κάτι που υπό άλλες συνθήκες θα απαιτούσε δεκαετίες.
Ένας βασικός στόχος της αποστολής είναι η δοκιμή ενός νέου, ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης, που θα συμπληρώνει τα υπάρχοντα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης τα οποία βασίζονται κυρίως σε σεισμογράφους και δίκτυα GPS στην ξηρά.
Η καθηγήτρια του GEOMAR, Χέιντρουν Κοπ, επικεφαλής της αποστολής και συντονίστρια του MULTI-MAREX, αναφέρει ότι «τα χερσαία συστήματα είναι ιδιαίτερα αξιόπιστα. Θέλουμε όμως να ανιχνεύουμε έγκαιρα τι συμβαίνει στον βυθό, πριν γίνουν αισθητές οι δονήσεις. Βρισκόμαστε σε στενή συνεργασία με την ελληνική πολιτεία, με στόχο την καλύτερη εκτίμηση του κινδύνου για τις παράκτιες περιοχές».
Σημαντική καινοτομία αποτελούν τα MOLA (Modular Ocean Lander), αυτόνομες συσκευές που καταγράφουν ήχους, θερμοκρασία και συγκεντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα στον βυθό και επικοινωνούν μεταξύ τους σε πραγματικό χρόνο. Η κ. Νομικού υπογραμμίζει ότι «στόχος είναι η μετάδοση δεδομένων σε πραγματικό χρόνο».
Η συνεργασία του Υποθαλάσσιου Ηφαιστειακού Παρατηρητηρίου Σαντορίνης (SANTORY) με το πρόγραμμα MULTI-MAREX προωθεί καινοτόμες μεθόδους παρακολούθησης του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπου, με απευθείας μετάδοση δεδομένων. Παράλληλα, η χρήση αυτόνομων υποβρύχιων οχημάτων επιτρέπει τη λεπτομερή χαρτογράφηση περιοχών με εκπομπές αερίων, ενώ η υψηλής ανάλυσης οπτικοποίηση του υδροθερμικού πεδίου του Κολούμπου συμβάλλει στη μελέτη των βακτηριακών κοινοτήτων και των αλλαγών στη μορφολογία του θαλάσσιου πυθμένα.
Επιπλέον, θα επαναχρησιμοποιηθεί το σύστημα βιντεοχαρτογράφησης ΜΟΜΟ, που επιτρέπει ακριβή χαρτογράφηση του βυθού. Οι ερευνητές θα αξιολογήσουν επίσης τη σταθερότητα των ηφαιστειακών πλαγιών στην περιοχή Σαντορίνης-Κολούμπου, διερευνώντας τις αντιδράσεις τους σε τεκτονικές δραστηριότητες.
Τα επιστημονικά δεδομένα που συλλέγονται θα αξιοποιηθούν και στην εκπαίδευση των παιδιών της Σαντορίνης, μέσω ειδικών ημερίδων, αναδεικνύοντας το νησί ως ένα ζωντανό φυσικό εργαστήριο επιστημονικής έρευνας.
Το πρόγραμμα MULTI-MAREX εντάσσεται στα τέσσερα έργα της ερευνητικής αποστολής mareXtreme, που υλοποιείται από τη Γερμανική Συμμαχία Θαλάσσιας Έρευνας (DAM). Σκοπός είναι η δημιουργία ενός «ζωντανού εργαστηρίου» για τη μελέτη ακραίων γεωθαλάσσιων φαινομένων στον κεντρικό μεσογειακό χώρο.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
