Με ελάχιστες ημέρες να απομένουν έως και την 20η Ιανουαρίου, ημέρα κατά την οποία ο Ντόναλντ Τραμπ αναλαμβάνει και επισήμως τη θέση του προέδρου των ΗΠΑ, η Ευρώπη συνεχίζει να προβληματίζεται για τις συνέπειες αυτής της εξέλιξης, με δεδομένες και τις προεκλογικές δεσμεύσεις Τραμπ για επιβολή δασμών.
Πολλοί από τους ηγέτες της Ευρώπης δέχονται τόσο μεγάλη πίεση στο εσωτερικό τους, ώστε δεν θα έχουν την πολιτική επιρροή για να αναλάβουν αποφασιστική δράση στις παγκόσμιες υποθέσεις. Και εκείνοι που είναι έτοιμοι να διαμορφώσουν ένα σχέδιο για την ενίσχυση της οικονομικής και στρατιωτικής άμυνας της ηπείρου δεν έχουν τη δύναμη να το κάνουν. Με άλλα λόγια, η ΕΕ έχει πρόβλημα ηγεσίας, όπως τουλάχιστον υπογραμμίζει σε άρθρο το Bloomberg.
Πρόκειται για μια κατάσταση που μπορεί να στοιχειώσει την Ευρώπη για δεκαετίες. Η ευρωζώνη αγωνίζεται να αναπτυχθεί από τότε που η ανάκαμψη που επιτεύχθηκε με κυβερνητικά κίνητρα εξασθένησε. Η Ευρώπη θα χρειαστεί πρόσθετες επενδύσεις ύψους 800 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως για να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και να ενισχύσει τους στρατούς της ή θα παραμείνει σε μια «αργή αγωνία», όπως προειδοποίησε ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι.
Η γαλλογερμανική συμμαχία στην οποία είχε βασιστεί η ήπειρος για να διαμορφώσει το κοινό της πεπρωμένο έχει σχεδόν διαλυθεί. Ο Εμανουέλ Μακρόν είναι ένας πρόεδρος που έχει αναλωθεί στο να εμποδίσει την εχθρό του Μαρίν Λεπέν να τον διαδεχθεί. Και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, θα χάσει τις πρόωρες εκλογές της 23ης Φεβρουαρίου.
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προσπάθησε να καλύψει το κενό. Πρόσφατα ολοκλήρωσε τις διαπραγματεύσεις για μια εμπορική συμφωνία, που ετοιμάζεται εδώ και 25 χρόνια, μεταξύ της Ευρώπης και ενός συνόλου κρατών της Νότιας Αμερικής. Στοιχηματίζει ότι αρκετά μέλη της ΕΕ θα την επικυρώσουν για να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει τη σφοδρή αντίθεση της Γαλλίας. «Η φον ντερ Λάιεν ήταν στην πρώτη γραμμή πολλών θεμάτων», λέει ο Γκούντραμ Γουλφ, συνεργάτης στο Bruegel, ένα οικονομικό think tank στις Βρυξέλλες. «Το πρόβλημά της είναι ότι δεν μπορεί να ηγηθεί μόνη της. Χρειάζεται τα κράτη μέλη, και επομένως σταθερές κυβερνήσεις στο Παρίσι και το Βερολίνο», ιδίως όταν πρόκειται να αντιμετωπίσει τα πιο σοβαρά ζητήματα.
Με την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο να τροφοδοτεί την ανησυχία ότι οι ΗΠΑ θα μειώσουν τη δέσμευσή τους με το ΝΑΤΟ και τη στρατιωτική βοήθεια για την Ουκρανία, η άμυνα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις προτεραιότητες της ΕΕ. Το μπλοκ συζητά μια σημαντική αναθεώρηση της κοινής αμυντικής πολιτικής του -ανεξάρτητη από την ομπρέλα ασφαλείας του ΝΑΤΟ- και εξετάζει επιλογές για την από κοινού χρηματοδότηση στρατιωτικών επενδύσεων που θα μπορούσαν να ανέλθουν σε μισό τρισεκατομμύριο ευρώ σε μια δεκαετία.
Ενώ το Παρίσι θα συμφωνούσε, το Βερολίνο αντιτίθεται στο να επιτραπεί στην ΕΕ να δανείζεται μεγάλα χρηματικά ποσά για λογαριασμό όλων των κρατών μελών, ακόμη και αφού ο Σολτς κατάφερε να συγκεντρώσει υποστήριξη για τις προσπάθειες να συγκεντρωθούν από κοινού 800 δισεκατομμύρια ευρώ για την ανακούφιση από την πανδημία. Στα χαρτιά τουλάχιστον, η Ευρώπη εργάζεται για την ενοποίηση των κεφαλαιαγορών της εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, έχοντας προηγουμένως άρει τα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία αγαθών και ανθρώπων. Ωστόσο, οι ανομοιογενείς εθνικές προτεραιότητες έχουν αποτρέψει την πρόοδο προς αυτόν τον στόχο -κάτι που θα διευκόλυνε σημαντικά το έργο της συγκέντρωσης χρημάτων για τη χρηματοδότηση μιας σειράς διαφορετικών προτεραιοτήτων, από την ανάπτυξη οπλικών συστημάτων έως προγράμματα για την προώθηση της υιοθέτησης νέων τεχνολογιών.
Το τίμημα της αδράνειας ανεβαίνει. Το Bloomberg Economics το τοποθετεί σε περισσότερα από 3 τρισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Τόσο μεγαλύτερη θα ήταν η ευρωπαϊκή οικονομία, αν η αύξηση της παραγωγικότητάς της από την αλλαγή της χιλιετίας ήταν αντίστοιχη με εκείνη των ΗΠΑ.
«Η ΕΕ δεν εμπνέει πλέον ενθουσιασμό», λέει ο Τζέικοπ Ρος, ο οποίος μελετά τις γαλλογερμανικές σχέσεις ως ερευνητής στην DGAP, το Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων. «Σήμερα, ο κύριος λόγος ύπαρξής της φαίνεται να είναι η διαχείριση κρίσεων». Παρόλα αυτά, οι κρίσεις μπορούν να βοηθήσουν στην άρση των πολιτικών αγκυλώσεων. Αυτό συνέβη την περασμένη δεκαετία, όταν οι Βρυξέλλες συνέβαλαν στη διάσωση της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ισπανίας, αντί να διακινδυνεύσουν την εγκατάλειψη του ευρώ από μία ή περισσότερες χώρες. Οι κίνδυνοι από μια δεύτερη προεδρία Τραμπ θα μπορούσαν να βοηθήσουν να δέσουν τις χώρες πιο κοντά.
Η πρώτη θητεία του Τραμπ προκάλεσε μια μίνι αναζωογόνηση στις γαλλογερμανικές σχέσεις που κορυφώθηκε με μια νέα συμφωνία φιλίας, 56 χρόνια μετά την ιστορική Συνθήκη των Ηλυσίων που συμφιλίωσε τις χώρες μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μεγάλο μέρος της καλής θέλησης έχει έκτοτε διαλυθεί και οι προοπτικές συνεργασίας μεταξύ των δύο μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρώπης δεν φαίνονται ιδιαίτερα ελπιδοφόρες αυτή τη στιγμή.
Στη Γερμανία, ο Φρίντριχ Μερτς, επικεφαλής των Χριστιανοδημοκρατών, επέκρινε την παρούσα κυβέρνηση για «πλήρη αποτυχία» επειδή δεν συνεργάζεται με τις Βρυξέλλες ή με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες για μια σειρά από κοινά ζητήματα, όπως ο έλεγχος της παράνομης μετανάστευσης. Ο Μακρόν, ο οποίος κάποτε αυτοχαρακτηρίστηκε ως ο σωτήρας της Ευρώπης, έχει περισσότερα από δύο χρόνια ακόμη στη θητεία του, αλλά τον εμποδίζει ένα κατακερματισμένο κοινοβούλιο.
«Θα έχουμε περισσότερη σαφήνεια σχετικά με την κατεύθυνση της γερμανικής και της γαλλικής πολιτικής μέχρι το τέλος του πρώτου τριμήνου», Εκτιμά η Ιζαμπέλ Ματέος ι Λάγκο, επικεφαλής οικονομολόγος της BNP Paribas. «Μέχρι τότε, ήρθε η ώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να πιάσει δουλειά και να βρει μερικές γρήγορες νίκες για να αντιστρέψει το κλίμα. Το κενό εξουσίας των επόμενων μηνών είναι μια ευκαιρία».
Είναι μια ευκαιρία όχι μόνο για τη φον ντερ Λάιεν αλλά και για τους Ευρωπαίους ηγέτες που αναζητούν μεγαλύτερη επιρροή. Η Τζόρτζια Μελόνι, η οποία διοικεί την Ιταλία για περισσότερα από δύο χρόνια, ένα εντυπωσιακό ρεκόρ για τα ιστορικά δεδομένα της χώρας, θα προσπαθήσει να αξιοποιήσει τους στενούς δεσμούς της με τον Τραμπ και έναν από τους συμβούλους του, τον Έλον Μασκ, προβάλλοντας ενδεχομένως τον εαυτό της ως έναν διαπραγματευτή ικανό να εκτονώσει απειλές, όπως οι δασμοί 20% στα ευρωπαϊκά προϊόντα που επιδεικνύει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ.
Η ίδια ηγείται επίσης των συζητήσεων για την αυστηροποίηση της μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ. Εν τω μεταξύ, ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ, η χώρα του οποίου μόλις ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ, έχει δεσμευτεί να καταστήσει την ασφάλεια -όχι μόνο τη στρατιωτική, αλλά και την ασφάλεια των τροφίμων και της υγείας- κεντρικό σημείο της ατζέντας του.
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Ευρώπης είναι ότι οι υπουργοί που αποστέλλονται σε συναντήσεις στις Βρυξέλλες έρχονται στο τραπέζι με «εθνικά συμφέροντα στην καρδιά», λέει η Μαρία Δεμερτζή, Ευρωπαία οικονομολόγος που εργάζεται για το Conference Board. «Αν είχαμε ένα όραμα για την ευρωπαϊκή οικονομία, θα μπορούσαμε να το σχεδιάσουμε και να αρχίσουμε να το υλοποιούμε».
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
