Χάθηκαν μία στις τέσσερις θέσεις εργασίας στο Δημόσιο

Όταν το ελληνικό Δημόσιο έφθασε, το 2009, στο χείλος της χρεοκοπίας, με ένα έλλειμμα της τάξεως του 15% του ΑΕΠ, πενταπλάσιο από το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο στην Ευρώπη, απασχολούσε περισσότερους από 900.000 υπαλλήλους, μόνιμους, έκτακτους, εκλεγμένους και άλλων κατηγοριών. Η δαπάνη μισθοδοσίας στο Δημόσιο, που διογκώθηκε ανεξέλεγκτα μετά την είσοδο της χώρας στον... παράδεισο της ευρωζώνης, όπου η ταπεινή Ελλάδα μπορούσε να δανείζεται με σχεδόν εξίσου χαμηλό κόστος με την Γερμανία, ήταν μια από τις κύριες αιτίες εκτροχιασμού των δημοσίων οικονομικών.

Ποια είναι η κατάσταση σήμερα, δέκα χρόνια και τρία μνημόνια μετά; Η Κομισιόν επιχειρεί, στην τελευταία της έκθεση Ενισχυμένης Εποπτείας, έναν απολογισμό. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει, οι μισθοδοτούμενοι από το Δημόσιο μειώθηκαν περίπου κατά 222.000: από 907.973, το 2009, έπεσαν στους 684.960. Η απασχόληση στο Δημόσιο, συρρικνώθηκε κατά το ένα τέταρτο (-24,6%). Μικρότερη (-17,9%) ήταν η μείωση των μόνιμων υπαλλήλων, αρκετά μεγαλύτερη (-53,2%) ήταν η μείωση των έκτακτων.

Η απασχόληση στο Δημόσιο

Μπορούμε, λοιπόν, να είμαστε ευχαριστημένοι και ήσυχοι πλέον, έχοντας τη βεβαιότητα ότι, αν μη τι άλλο, στα χρόνια της μεγάλης κρίσης εκλογικεύθηκε η απασχόληση στο Δημόσιο και έχουμε πλέον ένα κράτος που μισθοδοτεί όσους χρειάζεται για να καλύπτει τις λειτουργίες του και να εξυπηρετεί βασικές ανάγκες των πολιτών, αντί να λειτουργεί σαν ένας αχανής τομέας  «βολέματος» της πελατείας των κομμάτων, που καταλήγει να πληρώνει εκατοντάδες χιλιάδες υπαλλήλους, χωρίς να εκπληρώνει σωστά τις λειτουργίες του;

Δυστυχώς, η μείωση της απασχόλησης στο Δημόσιο στα χρόνια των μνημονίων, με επιλογή της πολιτικής μας ηγεσίας και όχι των ξένων δανειστών και επιτηρητών, δεν έγινε με ορθολογικό τρόπο. Αντί να γίνει μια σωστή, τεχνοκρατική καταγραφή των αναγκών και να απομακρυνθεί το πραγματικά περιττό προσωπικό, επιλέχθηκε η λύση της μείωσης μέσω του περιορισμού των προσλήψεων, ως ποσοστό των αποχωρήσεων. Για κάθε τρεις (ή πέντε, σε ορισμένες περιόδους) υπαλλήλους που έβγαιναν στη σύνταξη, προσλαμβανόταν μόνο ένας. Αυτό έγινε επειδή η ελληνική κοινωνία και το πολιτικό σύστημα δεν μπορούσε να συμφιλιωθεί με την έννοια της απόλυσης ή, έστω, της εθελουσίας εξόδου υπαλλήλων από το Δημόσιο.

Επειδή, μάλιστα, οι αλλαγές προς το χειρότερο στο ασφαλιστικό σύστημα έκαναν πολλούς δημοσίους υπαλλήλους να αναζητήσουν δρόμο εξόδου από την υπηρεσία το συντομότερο δυνατό, στα χρόνια των μνημονίων μεγάλος αριθμός υπαλλήλων, που υπό άλλες συνθήκες ίσως να είχαν συνταξιοδοτηθεί πολύ αργότερα, πήραν το δρόμο της συνταξιοδότησης. Κάπως έτσι, ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων μειώθηκε τυχαία, ανάλογα με τις επιλογές των υπαλλήλων για αποχώρηση από την υπηρεσία, και απλώς μεταφέρθηκαν από τη λίστα των μισθοδοτούμενων από το Δημόσιο στη λίστα των συνταξιούχων, με μικρότερες αποδοχές.

Ουσιαστικά, δηλαδή, η ευκαιρία που έδωσε η οικονομική κρίση για να εξορθολογισθεί η απασχόληση στο Δημόσιο πήγε χαμένη. Η απασχόληση μειώθηκε με τυχαίο τρόπο και καταλήξαμε σήμερα να έχουμε έναν όχι μικρό δημόσιο τομέα, με σχεδόν 700.000 υπαλλήλους, αλλά καθημερινά να ακούμε για ελλείψεις προσωπικού σε βασικές δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και να έχουμε την αίσθηση ότι σε πολλές υπηρεσίες παραμένει προσωπικό με πολύ μικρή χρησιμότητα (για να το θέσουμε κομψά...), που απλώς καταλαμβάνει γραφεία και θέσεις στις λίστες μισθοδοσίας. Ταυτόχρονα, το πολιτικό σύστημα δείχνει ότι βρίσκει τρόπους να «βολεύει» χιλιάδες ημετέρες σε θέσεις έκτακτων υπαλλήλων, με αποτέλεσμα σήμερα να υποχρεώνεται η κυβέρνηση να μειώσει κατά 5.200 τους έκτακτους, για να συμμορφωθεί με τα ανώτατα όρια που έχουν συμφωνηθεί με τους δανειστές. Και όλοι έχουμε τη βάσιμη υποψία ότι, με την πρώτη ευκαιρία που θα δοθεί από τη βελτίωση των δημοσίων οικονομικών και τη χαλάρωση της επιτήρησης από τους δανειστές, το πολιτικό σύστημα θα ξαναρχίσει το... πάρτι των πελατειακών διορισμών.

Η νέα κυβέρνηση έχει δώσει πολλές υποσχέσεις για εξορθολογισμό της λειτουργίας του Δημοσίου, ώστε η απασχόληση να καλύπτει πραγματικές ανάγκες και το κόστος του δημόσιου τομέα να διατηρηθεί υπό έλεγχο. Μένει να φανεί αν θα πετύχει εκεί που απέτυχαν πολλές προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις. Όμως, για να πετύχει οποιαδήποτε προσπάθεια εξορθολογισμού του Δημοσίου δεν αρκεί να το θέλει και να το προσπαθεί οποιαδήποτε κυβέρνηση. Θα πρέπει να συμφωνήσει ειλικρινά και η ελληνική κοινωνία ότι πρέπει να αφήσει πίσω την εποχή των ονείρων για μια «θεσούλα» στο Δημόσιο, με κάθε θυσία και χωρίς να διστάζουμε να μπαίνουμε σε συναλλαγή με τους πολιτικούς, ανταλλάσσοντας έναν αναξιοκρατικό διορισμό με την ψήφο μας. Χωρίς τη στήριξη από την κοινωνία, κάθε προσπάθεια εξορθολογισμού στο Δημόσιο θα είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.