Προτάσεις για ενιαίο ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών

Η ανάγκη για ένα ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό σύστημα διαχείρισης δασικών πυρκαγιών έρχεται στο προσκήνιο, καθώς οι δασικές πυρκαγιές αυξάνονται σε πυκνότητα και ένταση σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Αυτό επισημαίνει πρόσφατη έκθεση του Επιστημονικού Γνωμοδοτικού Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Ακαδημιών (European Academies Science Advisory Council - EASAC), η οποία υποστηρίζει ότι η διαλειτουργικότητα και η κοινή χρήση πόρων μεταξύ των κρατών-μελών αποτελεί βασικό εργαλείο για την αντιμετώπιση του εξελισσόμενου αυτού κινδύνου.

Στη συγγραφή της έκθεσης συμμετείχαν διακεκριμένοι επιστήμονες από όλη την Ευρώπη, μεταξύ αυτών και δύο Έλληνες: ο γγ της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός, και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Κώστας Καλαμποκίδης.

Οι ερευνητές εφιστούν την προσοχή στον αυξανόμενο αριθμό και τη μεταβλητότητα των πυρκαγιών, οι οποίες πλέον πλήττουν και περιοχές που παραδοσιακά θεωρούνταν χαμηλού κινδύνου. Η έκθεση αξιολογεί τις παρούσες πρακτικές και πολιτικές διαχείρισης δασικών πυρκαγιών, ενώ ερευνά τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτή την εντεινόμενη κρίση και τις συνέπειές της.

Όπως επισημαίνουν οι συντάκτες, είναι επιτακτική η μετατόπιση των πολιτικών από την απλή καταστολή των πυρκαγιών σε μια συνολικότερη, ισορροπημένη στρατηγική που να συνδυάζει προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα. Η προληπτική διαχείριση, σύμφωνα με τους ειδικούς, αποτελεί τη βάση για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων.

Οι βασικές προκλήσεις: κλιματική αλλαγή και χρήση γης

Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η κλιματική αλλαγή, οι αλλαγές στη χρήση της γης και οι κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις συμβάλλουν σημαντικά στην πολυπλοκότητα και τη σοβαρότητα των πυρκαγιών.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο κ. Ζερεφός, «με την κλιματική αλλαγή να εντείνει τις ξηρασίες και να μειώνει τις καλοκαιρινές βροχοπτώσεις, ο κίνδυνος πυρκαγιών προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί έως το 2100». Η εγκατάλειψη γεωργικών εκτάσεων, η εξάπλωση δασικών και θαμνωδών περιοχών, αλλά και η αστική επέκταση, αυξάνουν περαιτέρω την ευαλωτότητα έναντι των πυρκαγιών, απαιτώντας επενδύσεις σε προληπτικά μέτρα μείωσης του κινδύνου.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει γεωγραφικές και οικολογικές ιδιαιτερότητες, με τη Μεσόγειο να πλήττεται πιο συχνά λόγω κλιματικών και βλαστητικών χαρακτηριστικών, ενώ ο κίνδυνος στις διεπιφάνειες δασών–οικισμών (Wildland-Urban Interface) καθιστά αναγκαία την υιοθέτηση στοχευμένων μέτρων σε ολόκληρη τη γηραιά ήπειρο.

Συνολική αναδιοργάνωση της πολιτικής διαχείρισης

Η προσαρμογή και ενίσχυση των πολιτικών, με στόχο την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων, αποτελεί κεντρικό άξονα της έκθεσης του EASAC. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο καθαρισμός των περιαστικών δασών και των εγκαταλελειμμένων οικοπέδων, που ήδη εφαρμόζεται στην Ελλάδα με θετικά αποτελέσματα. Όπως σημειώνει ο κ. Ζερεφός, «είναι αναγκαίο όλοι να αναλάβουμε την ευθύνη για την προστασία του πρασίνου της χώρας μας», επισημαίνοντας τη σημασία της ενεργούς συμμετοχής και συμμόρφωσης με τις θεσμικές υποδείξεις.

Η έκθεση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ενσωμάτωση της ανθεκτικότητας στα ευρωπαϊκά τοπία, αντιμετωπίζοντας τις δασικές πυρκαγιές όχι μόνο ως εκτάκτως γεγονότα, αλλά και στο πλαίσιο μιας βιώσιμης, προληπτικής περιβαλλοντικής στρατηγικής. Αυτό συνεπάγεται την προτεραιοποίηση της μείωσης κινδύνου, την ενίσχυση της βιοποικιλότητας και σχετικών πρωτοβουλιών αναδάσωσης, καθώς και την προαγωγή της δημόσιας εκπαίδευσης και ενημέρωσης.

Οκτώ κατευθύνσεις πολιτικής για την επόμενη ημέρα

Η έκθεση καταλήγει σε οκτώ βασικές προτάσεις, που λειτουργούν ως οδικός χάρτης για μια μακροπρόθεσμη προληπτική διαχείριση των δασικών πυρκαγιών στην Ευρώπη:

1. Επένδυση στη συνολική μείωση του κινδύνου: Ενίσχυση της προληπτικής διαχείρισης, με ισορροπία ανάμεσα στα κατασταλτικά και προληπτικά μέτρα.
2. Προώθηση λύσεων βασισμένων στη φύση (Nature-based Solutions): Εφαρμογή φυσικών παρεμβάσεων για αποκατάσταση και πρόληψη.
3. Κατανόηση του οικολογικού ρόλου της φωτιάς: Ελεγχόμενες πυρκαγιές όπου ενδείκνυται, για την οικολογική ισορροπία.
4. Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση: Συστηματική ενημέρωση και προγράμματα εκπαίδευσης σε όλες τις ηλικίες.
5. Διαχείριση τοπίου για μείωση της ευπάθειας: Σχεδιασμός ανθεκτικών τοπίων που περιορίζουν τον κίνδυνο.
6. Εναρμόνιση τομεακών πολιτικών: Συντονισμένες πολιτικές χρήσης γης και περιβάλλοντος.
7. Συμπαγής αστική ανάπτυξη: Μείωση της εξάπλωσης οικισμών στις διεπιφάνειες δάσους-πόλης.
8. Βιώσιμη ιδιωτική διαχείριση γης: Υποστήριξη ιδιωτών στη λήψη ανθεκτικών πρακτικών.

Η συνδυαστική υλοποίηση των παραπάνω προτάσεων τοποθετεί την Ευρώπη σε δρόμο βιώσιμης προστασίας του φυσικού της πλούτου και θωράκισης απέναντι στο όλο και αυξανόμενο φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών.