SIPRI: Η ανθρωπότητα σε αντιπαράθεση με νέα κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών

Σε φάση ταχύτατου εκσυγχρονισμού βρίσκονται τα μεγαλύτερα πυρηνικά οπλοστάσια του κόσμου, με νέα κούρσα εξοπλισμών να αναπτύσσεται διεθνώς, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του διεθνούς Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI). Όπως καταγράφεται, οι κυρίαρχες δυνάμεις – οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία, στις οποίες ανήκει περίπου το 90% των παγκόσμιων αποθεμάτων – επενδύουν δυναμικά στον εκσυγχρονισμό των υφιστάμενων όπλων και την εισαγωγή νέων εκδόσεων.

Η περίοδος μετά τον Ψυχρό Πόλεμο χαρακτηρίστηκε από τη σταδιακή μείωση των πυρηνικών κεφαλών, λόγω της ταχύτερης απόσυρσης παλαιών σε σχέση με την παραγωγή νέων. Ωστόσο, η τάση αυτή δείχνει πλέον να αντιστρέφεται, με ενδείξεις αυξανόμενης παραγωγής και ανάπτυξης.

Νέες ισορροπίες στο πυρηνικό σκηνικό

Ο Νταν Σμιθ, διευθυντής του SIPRI, υπογραμμίζει ότι πλέον «ο αριθμός των επιχειρησιακών πυρηνικών κεφαλών αρχίζει να αυξάνεται». Η σημαντικότερη μεταβολή έρχεται από την Κίνα, η οποία, σύμφωνα με το Ινστιτούτο, διαθέτει περίπου 600 πυρηνικές κεφαλές, προσθέτοντας περίπου 100 ετησίως το 2023 και το 2024. «Η Κίνα αυξάνει σταθερά το πυρηνικό της οπλοστάσιο», σημειώνει χαρακτηριστικά, εκτιμώντας πως ενδέχεται να διαθέτει μέχρι και 1.000 κεφαλές την επόμενη επταετία, γεγονός που θα την αναδείξει σε πολύ ισχυρότερο παράγοντα στη διεθνή σκακιέρα, αν και υπολείπεται ακόμη των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Οι γεωπολιτικές ισορροπίες παραμένουν εύθραυστες, με τον Σμιθ να προειδοποιεί για νέα κούρσα εξοπλισμών σε μία «εξαιρετικά επικίνδυνη και ασταθή εποχή». Κατά το SIPRI, τον Ιανουάριο του 2025 καταγράφονται συνολικά 12.241 πυρηνικές κεφαλές παγκοσμίως, εκ των οποίων 9.614 είναι αποθηκευμένες και επιχειρησιακά διαθέσιμες.

Εκσυγχρονισμός και τεχνολογική αναβάθμιση

Ρωσία και ΗΠΑ έχουν ήδη ξεκινήσει εκτεταμένα προγράμματα ανανέωσης και αντικατάστασης των πυρηνικών οπλοστασίων τους. Η Βρετανία διατηρεί σταθερό τον αριθμό των κεφαλών για το 2024, ωστόσο το SIPRI εκτιμά αύξηση μετά την απόφαση του 2021 για άνοδο από τις 225 στις 260 μονάδες. Παρόμοια σταθερότητα εμφανίζει η Γαλλία, με εκσυγχρονιστικό πρόγραμμα σε εξέλιξη για τα περίπου 290 όπλα του οπλοστασίου της.

Η ασιατική ήπειρος παρουσιάζει εξίσου σημαντική δυναμική. Η Ινδία αύξησε το οπλοστάσιό της σε περίπου 180 κεφαλές, ενώ το Πακιστάν διατηρεί σταθερό αριθμό στις 170. Τα δύο αυτά κράτη «συνεχίζουν να αναπτύσσουν νέους τύπους συστημάτων-φορέων» για το έτος 2024, όπως επισημαίνεται στην έκθεση. Το πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας βρίσκεται στον πυρήνα της εθνικής της ασφάλειας, με αποθέματα περίπου 50 κεφαλών και δυναμική περαιτέρω αύξησης. Το Ισραήλ, αν και δεν έχει παραδεχθεί επίσημα τη χρήση πυρηνικών, εκτιμάται ότι διαθέτει περίπου 90 κεφαλές και επενδύει στον εκσυγχρονισμό τους.

Η εξελισσόμενη κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών δεν αφορά μόνο τον αριθμό των κεφαλών, αλλά και τη τεχνολογική αναβάθμιση τους. Όπως σημειώνει ο Σμιθ, η νέα αυτή κούρσα αφορά «υψηλό βαθμό τεχνολογίας» και επεκτείνεται σε διαστημικά και κυβερνοχώρο πεδία, όπου το λογισμικό καθίσταται πεδίο έντονου ανταγωνισμού.

Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ) ενδέχεται να παίξει καθοριστικό ρόλο, τουλάχιστον αρχικά σε συμπληρωματικό επίπεδο με τον ανθρώπινο παράγοντα. Ωστόσο, όπως προειδοποιεί ο Νταν Σμιθ, η πλήρης αυτοματοποίηση στον τομέα αυτό «είναι ένα βήμα που δεν πρέπει να γίνει ποτέ», καθώς εναπόθεση της παγκόσμιας ασφάλειας σε συστήματα τεχνητής νοημοσύνης θα φέρει την ανθρωπότητα πολύ πιο κοντά σε σενάρια καταστροφής.