Πώς βρίσκει στόχους φορολογικού ελέγχου το «έξυπνο» σύστημα της ΑΑΔΕ

Πλήθος κριτηρίων και δεδομένων τα οποία διασταυρώνονται, χρησιμοποιούν τα Ελεγκτικά Κέντρα της ΑΑΔΕ, για τον εντοπισμό φορολογουμένων με τάσεις προς τη φοροδιαφυγή, το λαθρεμπόριο και το ξέπλυμα μαύρου χρήματος.

Πρόκειται για το Risk Analysis, το οποίο εσχάτως έχει ενισχυθεί με τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και εξελίχθηκε σε ένα δυναμικό εργαλείο που συμβάλλει στην αποτελεσματική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και στην ενίσχυση της φορολογικής συμμόρφωσης.

Το σύστημα ανάλυσης κινδύνου εφαρμόζεται για την επιλογή των υποθέσεων που θα ελεγχθούν κατά προτεραιότητα. Βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια και αξιοποιεί δεδομένα τα οποία προέρχονται από το αρχείο του Taxisnet, τα myDATA, το περιουσιολόγιο, καθώς από πηγές τρίτων φορέων, όπως τράπεζες, ΓΕΜΗ, ΕΦΚΑ κ.λπ.

Η διαδικασία βασίζεται σε ένα αυτοματοποιημένο σύστημα εκτίμησης κινδύνων, το οποίο είναι εναρμονισμένο με το Διεθνές Πρότυπο Διαχείρισης Κινδύνων ISO 31000, και αξιοποιεί δεδομένα από ένα ευρύ φάσμα πηγών, όπως φορολογικές δηλώσεις, πληροφορίες από τράπεζες, άλλες δημόσιες υπηρεσίες, διεθνείς φορείς.

Επιπλέον, ένα ποσοστό (έως 10%) των υποθέσεων επιλέγεται τυχαία, εφόσον υπάρχουν τουλάχιστον δύο εκκρεμείς διαχειριστικές περίοδοι, διασφαλίζοντας έτσι έναν βαθμό απρόβλεπτου στη διαδικασία ελέγχου.

Τα μοντέλα πρόβλεψης κινδύνου

Αναλυτικότερα, η ΑΑΔΕ χρησιμοποιεί σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία και αυτοματοποιημένες διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων αλγοριθμικών μοντέλων και τεχνικών μηχανικής μάθησης, για τον εντοπισμό δυνητικών περιπτώσεων φοροδιαφυγής. Τα πιο συνηθισμένα μοντέλα πρόβλεψης κινδύνου είναι:

• Γραμμικά μοντέλα: Εύκολα στην κατανόηση, όπου το αποτέλεσμα κινδύνου είναι το γινόμενο του βαθμού κάθε κριτηρίου με έναν συντελεστή βαρύτητας.
• Δέντρα αποφάσεων: Επίσης σχετικά εύκολα στην κατανόηση.
• Νευρωνικά δίκτυα και συνδυαστικά μοντέλα: Πιο σύνθετα και ακριβή στις προβλέψεις, αλλά δυσκολότερα στην κατανόηση του πώς οδηγήθηκαν σε ένα συγκεκριμένο αποτέλεσμα, καθώς συνδυάζουν δεδομένα από πολλές πηγές.

Σημειώνεται πως η Διεύθυνση Επιχειρησιακού Σχεδιασμού Ελέγχων (ΔΙΕΣΕΛ), της ΑΑΔΕ, είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη και εφαρμογή των συστημάτων μοριοδότησης και διασταύρωσης στοιχείων, με σκοπό την αντικειμενική αξιολόγηση των υποθέσεων, ενώ η επιλογή των υποθέσεων προς έλεγχο διενεργείται πλέον μέσω ενός αποκλειστικά κεντρικοποιημένου συστήματος, με τον Διοικητή της ΑΑΔΕ να έχει τον τελευταίο λόγο.

Ποια είναι τα κριτήρια κινδύνου

Η επιλογή των υποθέσεων προς έλεγχο δεν είναι τυχαία, από το σύνολο των εκατομμυρίων ανέλεγκτων υποθέσεων, αλλά προκύπτει από μια σύνθετη διαδικασία που λαμβάνει υπόψη μια σειρά από παράγοντες. Τα βασικότερα κριτήρια ανάλυσης κινδύνου περιλαμβάνουν:

1. Ενδείξεις φοροδιαφυγής ή παραβατικότητας: Προτεραιότητα δίνεται σε υποθέσεις όπου υπάρχουν στοιχεία (όπως ουσιαστικές παραβάσεις του ΚΒΣ, δελτία πληροφοριών ή άλλες ενδείξεις) που υποδηλώνουν φοροδιαφυγή.
2. Μη υποβολή δηλώσεων: Φυσικά ή νομικά πρόσωπα που δεν έχουν υποβάλει δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος, ΦΠΑ ή άλλων φορολογικών αντικειμένων βρίσκονται στο στόχαστρο.
3. Ασυνήθιστα οικονομικά στοιχεία: Ελέγχονται υποθέσεις με μεγάλα πιστωτικά υπόλοιπα ΦΠΑ που δεν δικαιολογούνται από τη δραστηριότητα, υπέρογκα ποσά ενδοκοινοτικών συναλλαγών ή μεγάλα ακαθάριστα εισοδήματα σε σχέση με τον κύκλο εργασιών.
4. Κατασχέσεις ή απώλειες βιβλίων και στοιχείων: Περιπτώσεις όπου έχουν κατασχεθεί ή χαθεί λογιστικά βιβλία, φορολογικές ταμειακές μηχανές ή μηχανισμοί.
5. Επαναλαμβανόμενα αιτήματα από άλλα κράτη μέλη: Υποθέσεις για τις οποίες υπάρχουν συχνά αιτήματα αμοιβαίας συνδρομής από χώρες της ΕΕ.
6. Υποθέσεις με επικείμενη παραγραφή και υψηλά ποσά: Δηλώσεις με μεγάλα εισοδήματα ή ακαθάριστα έσοδα, ειδικά όταν επίκειται ο χρόνος παραγραφής, ελέγχονται κατά προτεραιότητα.
7. Στοχοποίηση βάσει μοριοδότησης: Όλες οι υποθέσεις βαθμολογούνται με βάση τη φθίνουσα σειρά επικινδυνότητας. Επιλέγονται όσες συγκεντρώνουν την υψηλότερη μοριοδότηση, σύμφωνα με την ετήσια στοχοθεσία της ΑΑΔΕ.

Η διαδικασία διαχείρισης κινδύνων

Παράλληλα, η τυπική διαδικασία διαχείρισης κινδύνων φοροδιαφυγής περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

1. Προσδιορισμός ενδείξεων κινδύνου: Ανάλυση δεδομένων και ιστορικού φορολογικής συμπεριφοράς.
2. Αξιολόγηση κινδύνου: Χρήση ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων για την εκτίμηση της πιθανότητας και σοβαρότητας των παραβάσεων.
3. Κατάρτιση προφίλ κινδύνου: Ομαδοποίηση υποθέσεων ανάλογα με το επίπεδο επικινδυνότητας.
4. Απόφαση για την έναρξη ελέγχου: Διαβίβαση πληροφοριών στις αρμόδιες ελεγκτικές υπηρεσίες.
5. Διενέργεια ελέγχου: Εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών εξέτασης.
6. Αξιολόγηση και επεξεργασία αποτελεσμάτων: Εντοπισμός τάσεων και αδυναμιών.
7. Ανατροφοδότηση συστήματος: Αναπροσαρμογή της στρατηγικής ανάλυσης κινδύνου και βελτίωση των μεθόδων ανίχνευσης.