Την ώρα που κλιμακώνονται παγκοσμίως οι ανησυχίες για τη γήρανση του πληθυσμού και τις οικονομικές της επιπτώσεις, άρθρο που δημοσιεύεται στο Finance and Development Magazine του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου υποστηρίζει ότι η γήρανση του πληθυσμού μπορεί να αποτελεί ευκαιρία, να προσφέρει ένα σημαντικό μέρισμα στην παγκόσμια οικονομία και δεν θα πρέπει να προσεγγίζεται με φόβο.
Οι δύο καθηγητές, συντάκτες του άρθρου, ο Άντριου Σκοτ από το London Business School και ο Πίτερ Πάιοτ από το London School of Hygiene and Tropical Medicine, υπογραμμίζουν ότι είναι υπερβολικά μονόπλευρη η απαισιοδοξία για τη γήρανση του πληθυσμού.
Η συζήτηση γύρω από τις δημογραφικές τάσεις, σημειώνουν, συχνά σκιαγραφεί ένα απαισιόδοξο μέλλον: μειούμενα ποσοστά γεννήσεων οδηγούν σε συρρίκνωση πληθυσμού, ενώ η αύξηση του προσδόκιμου ζωής εκτοξεύει το κόστος των συντάξεων και της φροντίδας ηλικιωμένων. Το βάρος αυτό θα πέσει σε ένα ολοένα και μικρότερο εργατικό δυναμικό.
Ενώ μέρος αυτής της ιστορίας είναι αληθινό –ήδη ένας στους δέκα ανθρώπους παγκοσμίως είναι άνω των 65 ετών και το ποσοστό αυτό προβλέπεται να διπλασιαστεί τα επόμενα 50 χρόνια, με χώρες όπως η Ιαπωνία, η Κίνα και η Ευρώπη να βιώνουν ήδη απότομη αύξηση της διάμεσης ηλικίας– η απαισιοδοξία γύρω από τον γηράσκοντα πληθυσμό είναι υπερβολικά μονόπλευρη.
Αντιθέτως, ο συνδυασμός της αύξησης του αριθμού των ηλικιωμένων και της αυξημένης πιθανότητας να εργάζονται, τους καθιστά απαραίτητους για την οικονομική δυναμική.
Η συμβολή των ηλικιωμένων εργαζομένων
Στην Ευρώπη, το 90% της αύξησης των εργαζομένων την τελευταία δεκαετία – 17 εκατομμύρια περισσότεροι απασχολούμενοι – προήλθε από την αύξηση των εργαζομένων άνω των 50 ετών. Στην Ιαπωνία, το ποσοστό είναι ακόμα υψηλότερο. Σε αμφότερες τις περιοχές, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εργαζόμενοι αποτελούν ήδη τον κύριο μοχλό της αύξησης του ΑΕΠ.
Αυτό είναι μόνο ένα συστατικό του «μερίσματος μακροζωίας» που μπορούν να αποκομίσουν οι κοινωνίες αν αναθεωρήσουμε την προσέγγισή μας στη γήρανση.
Η νέα προσέγγιση στη γήρανση του πληθυσμού απαιτεί δύο θεμελιώδεις αλλαγές στο πλαίσιο της πολιτικής συζήτησης:
- Παύση της μονοδιάστατης θεώρησης της γήρανσης ως προβλήματος: Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του 20ού αιώνα. Το να βλέπουμε την κοινωνία που γηράσκει αποκλειστικά ως πρόβλημα, παραβλέπει την ευκαιρία που προσφέρει το ότι το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας ζει πλέον περισσότερο και υγιέστερα.
- Εστίαση στην προσαρμογή αντί στην αλλαγή συμπεριφοράς: Αντί να επικεντρωνόμαστε σε ανέφικτους στόχους αλλαγής της ατομικής συμπεριφοράς για τη διατήρηση των υφιστάμενων συστημάτων, πρέπει να δοθεί έμφαση στην υποστήριξη κάθε ατόμου να προσαρμοστεί σε μια μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Αυτό σημαίνει να του παρέχεται η απαραίτητη υποστήριξη για να ζήσει την καλύτερη δυνατή ζωή σε μεγαλύτερη ηλικία.
Αυτή η προοπτική μας οδηγεί σε μια νέα προσέγγιση της γήρανσης, βασισμένη στον επανασχεδιασμό των συστημάτων υγείας και σε μεγαλύτερες επενδύσεις στο ανθρώπινο κεφάλαιο των τελευταίων ετών της ζωής μας, ώστε να αξιοποιηθούν οι ευκαιρίες ενός γηραιότερου, πιο έμπειρου πληθυσμού.
Προσαρμογή στη μακροζωία
Οι αυξήσεις του προσδόκιμου ζωής τον 20ό αιώνα σήμαναν περισσότερα χρόνια απασχόλησης και καλής υγείας μεταξύ 40 και 60 ετών. Στον 21ο αιώνα, τα κέρδη στο προσδόκιμο ζωής σημαίνουν ότι περισσότεροι άνθρωποι ζουν από 60 έως 90 ετών. Εάν η συμπεριφορά των ανθρώπων δεν αλλάξει και τα συστήματα εξακολουθούν να βασίζονται στο προσδόκιμο ζωής του προηγούμενου αιώνα, το κόστος των συντάξεων και της υγείας θα αυξηθεί και θα επιβαρύνει τις οικονομίες, ιδίως των πλουσιότερων χωρών.
Για τα άτομα, η μεγαλύτερη διάρκεια ζωής προκαλεί μια βαθιά αλλαγή στην οπτική. Όταν υπάρχει μικρή πιθανότητα να ζήσει κανείς αρκετά ώστε να γεράσει, η επένδυση για όφελος του μελλοντικού ογδοντάχρονου εαυτού του δεν έχει νόημα. Όμως, με το παγκόσμιο προσδόκιμο ζωής να ξεπερνά πλέον τα 70 έτη, και ακόμη και τα 80 σε αυξανόμενο αριθμό χωρών, έχει.
Αυτή η λογική έχει ριζικές επιπτώσεις στα συστήματα υγείας, εκπαίδευσης, εργασίας και χρηματοδότησης – τομείς όπου οι παραδοσιακές προσεγγίσεις δεν λειτουργούν πλέον. Η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης προκαλεί ευρεία αντίσταση. Οι πολιτικές που στοχεύουν στην αύξηση των γεννήσεων είναι ακριβές και έχουν σχετικά μέτριες επιπτώσεις, επειδή αντιβαίνουν στις ατομικές προτιμήσεις. Η μετανάστευση παρουσιάζει πολιτικές προκλήσεις.
Επιπλέον, οι δύο τελευταίες ομάδες πολιτικών στοχεύουν στην αλλαγή του σχετικού μεγέθους των διαφόρων ηλικιακών ομάδων, αλλά δεν αντιμετωπίζουν τη βαθύτερη πρόκληση του τρόπου προσαρμογής σε μεγαλύτερες ζωές. Εάν η μακροζωία είναι αυτή που καθιστά τα συνταξιοδοτικά και υγειονομικά μας συστήματα μη βιώσιμα, οι υψηλότεροι ρυθμοί γεννήσεων ή η μετανάστευση απλώς καθυστερούν την οικονομική «μέρα της κρίσης».
Η επένδυση στο ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο των τελευταίων ετών της ζωής μας είναι η μόνη βιώσιμη λύση στις προκλήσεις μιας κοινωνίας που γηράσκει.
Κλειδί η καλή υγεία σε μεγάλη ηλικία
Οι αυξήσεις στο προσδόκιμο ζωής κατά τον προηγούμενο αιώνα οδήγησαν σε μια επιδημιολογική μετάβαση, με το βάρος της υγείας να μετατοπίζεται από τις λοιμώδεις στις χρόνιες μη μεταδοτικές ασθένειες. Οι τελευταίες αντιπροσωπεύουν πλέον το 60% του παγκόσμιου βάρους ασθενειών και το 81% στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Λόγω αυτής της μετατόπισης, το προσδόκιμο υγιούς ζωής δεν έχει αυξηθεί τόσο γρήγορα όσο το συνολικό προσδόκιμο ζωής, προκαλώντας μια «ανάπτυξη νοσηρότητας». Το τρέχον σύστημα υγείας κινδυνεύει να μας κρατήσει ζωντανούς, αλλά όχι υγιέστερους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, με ολοένα αυξανόμενο κόστος για τα άτομα, τις οικογένειες και την κοινωνία. Εν ολίγοις, τον 20ό αιώνα, προσθέσαμε χρόνια στη ζωή. Στον 21ο, πρέπει να προσθέσουμε ζωή σε αυτά τα επιπλέον χρόνια.
Αυτό απαιτεί μια μετατόπιση προς την πρόληψη χρόνιων ασθενειών και τη διατήρηση της υγείας, όχι απλώς τη θεραπεία των ανθρώπων όταν αρρωσταίνουν. Τρεις παράγοντες καθιστούν τη μετάβαση στην πρόληψη πιο εφικτή και επιθυμητή:
- Η αυξημένη μακροζωία σημαίνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να αναμένουν να βιώσουν χρόνια ασθένεια.
- Η αυξανόμενη διαθεσιμότητα δομικών δεδομένων κινδύνου και γενετικών δεδομένων καθιστά δυνατές στοχευμένες παρεμβάσεις. Οι εξελίξεις στη βιολογία προσφέρουν την προοπτική πιο αποτελεσματικών μορφών πρόληψης. Ο δραματικός αντίκτυπος των φαρμάκων GLP-1, όπως το Ozempic και το Wegovy, δείχνει πώς μια ενιαία κατηγορία θεραπευτικών αγωγών μπορεί να βοηθήσει στην αναβολή της εμφάνισης πολλαπλών ασθενειών.
- Οι αυξημένες επενδύσεις στις βιοεπιστήμες και τα βιοφαρμακευτικά προϊόντα θα πρέπει να οδηγήσουν στην ανάπτυξη αυτών των θεραπειών, καθώς και σε πιο αποτελεσματικούς και οικονομικά αποδοτικούς τρόπους πρόληψης.
Προσέγγιση κύκλου ζωής και χρηματοδότηση
Η εστίαση στην πρόληψη απαιτεί πολλές ριζικές αλλαγές. Εάν ο στόχος είναι ένας υγιής 90χρονος, μια προσέγγιση υγείας με βάση τον κύκλο ζωής θα πρέπει να ξεκινάει στην παιδική ηλικία – και όχι αργότερα από τη μέση ηλικία. Το επόμενο βήμα είναι να καταστούν οι μετρήσεις του προσδόκιμου υγιούς ζωής ένα βασικό μέτρο στην κατανομή των δαπανών υγείας, αντί να μετράται η παραγωγή με όρους θεραπείας ασθενειών και εκτέλεσης επεμβάσεων.
Η χρηματοδότηση αποτελεί μια σαφή πρόκληση. Το κόστος υγείας και κοινωνικής φροντίδας αυξάνεται ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, οπότε η πρόληψη συνεπάγεται πρόσθετες δαπάνες. Αυτό σημαίνει είτε περισσότερο δημόσιο χρέος είτε καινοτόμες χρηματοδοτήσεις, όπως τα ομόλογα κοινωνικού αντίκτυπου που υποστηρίζουν αυξημένες δαπάνες υγείας σήμερα, χρηματοδοτούμενες από μελλοντικά κέρδη.
Σημαντικές βελτιώσεις στο προσδόκιμο ζωής τον 20ό αιώνα ήταν αποτέλεσμα μεγάλων καινοτομιών στην υγειονομική περίθαλψη, τη δημόσια υγεία και τα φαρμακευτικά προϊόντα. Σημαντικά κέρδη στην υγιή μακροζωία τον 21ο αιώνα θα απαιτήσουν το ίδιο. Η ρομποτική μπορεί να προσφέρει λύσεις για την περίθαλψη, ειδικά όταν δεν υπάρχουν αρκετοί νοσηλευτές και προσωπικό υποστήριξης, όπως φαίνεται στην Ιαπωνία. Η ψηφιακή καινοτομία και η τεχνητή νοημοσύνη έχουν επίσης μεγάλες δυνατότητες να βελτιώσουν τη στοχευμένη εξατομικευμένη ιατρική και να ενισχύσουν την πρόληψη – εφόσον επενδύουμε στον ψηφιακό γραμματισμό σε όλες τις ηλικίες και τα κοινωνικά στρώματα.
Ενίσχυση της απασχόλησης
Σχεδόν το 90% των Ευρωπαίων στα τέλη των 40 τους βρίσκεται στο εργατικό δυναμικό. Όμως, η συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό πέφτει κάτω από το μισό για άτομα στα πρώτα τους 60, ακόμα και όταν οι άνθρωποι ζουν περισσότερο και, ως εκ τούτου, ξοδεύουν περισσότερα. Ως αποτέλεσμα, η πολιτική συζήτηση επικεντρώνεται δικαιολογημένα στις αλλαγές στην ηλικία συνταξιοδότησης. Ωστόσο, ενώ η αύξηση της ηλικίας βοηθά το δημόσιο ταμείο, λίγα κάνει για να βοηθήσει τα άτομα να συνεχίσουν να εργάζονται περισσότερο.
Η ενίσχυση της απασχόλησης από την ηλικία των 50 και άνω απαιτεί ένα πολύ ευρύτερο φάσμα πολιτικών σε ένα ευρύτερο φάσμα ηλικιών. Οι τομείς εστίασης περιλαμβάνουν την υγεία, τις δεξιότητες και τη δημιουργία φιλικών προς την ηλικία θέσεων εργασίας. Η καλή υγεία από μόνη της δεν είναι αρκετή για να διατηρήσει τους ανθρώπους απασχολούμενους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Χρειαζόμαστε επίσης τις θέσεις εργασίας που είναι φιλικές προς την ηλικία και τις προτιμούν οι ηλικιωμένοι – με πιο ευέλικτα ωράρια, λιγότερες σωματικές απαιτήσεις και μεγαλύτερη αυτονομία.
Ενώ οι φιλικές προς την ηλικία θέσεις εργασίας γίνονται πιο κοινές, πολλές επαγγελματικές κατηγορίες, όπως οι κατασκευές, παραμένουν δύσκολες για τους ηλικιωμένους εργαζόμενους. Αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη για πολιτικές που βοηθούν στην επανεκπαίδευση και τις μεταβάσεις σε νέα επαγγέλματα καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής, καθώς και νόμους κατά των διακρίσεων λόγω ηλικίας. Τέτοιες πολιτικές όχι μόνο ενισχύουν την απασχόληση, αλλά αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης και προσφέρουν ένα πιο δίκαιο κοινωνικό συμβόλαιο για την προσαρμογή σε μια μεγαλύτερη ζωή.
Το δημογραφικό δεν είναι πεπρωμένο
Η αφήγηση της γηράσκουσας κοινωνίας τονίζει ότι η αδυναμία προσαρμογής σε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής ενέχει τον κίνδυνο να ξεπεράσουμε την υγεία, τον πλούτο, τις σχέσεις και την αίσθηση του σκοπού μας.
Όπως έγραφε ο Ουαλός ποιητής Ντύλαν Τόμας, δεν πρέπει να δεχθούμε «ήσυχα» ότι το δημογραφικό είναι πεπρωμένο. Ο τρόπος που γηράσκουμε μπορεί να επηρεαστεί από μια σειρά ατομικών δράσεων και κυβερνητικών πολιτικών.
Κάνοντας την προσαρμογή και την προσαρμογή σε μεγαλύτερες ζωές μια επείγουσα προτεραιότητα, μπορούμε να επιτύχουμε ένα τρισδιάστατο μέρισμα μακροζωίας: μεγαλύτερες, υγιέστερες και πιο παραγωγικές ζωές. Το μέλλον μας απαιτεί να αδράξουμε αυτή την ευκαιρία, καταλήγουν οι συγγραφείς του άρθρου.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
