Τις πολύ μεγάλες αυξήσεις στις τιμές των κατοικιών στην Ελλάδα σημειώνει με έμφαση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, υπογραμμίζοντας ότι πλέον οι κατοικίες είναι υπερτιμημένες κατά 20%. Η Κομισιόν αναφέρεται εκτενώς στη στεγαστική κρίση της Ελλάδας, στην τελευταία εαρινή έκθεση Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, τονίζοντας ότι το υψηλό κόστος στέγασης επηρεάζει αρνητικά το βιοτικό επίπεδο, ιδίως για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδηματικά.
Στην έκθεση, κατά τα άλλα, η Κομισιόν «ανάβει πράσινο» σε όλα τα μέτρα οικονομικής πολιτικής που ανακοίνωσε η κυβέρνηση πρόσφατα (επιδόματα σε ενοικιαστές και συνταξιούχους κ.α.), διαπιστώνοντας ότι οι δαπάνες κινούνται χαμηλότερα από το συμφωνημένο με τις Βρυξέλλες ανώτατο όριο.
Όμως, το κεφάλαιο που αφιερώνεται στην έκθεση στο θέμα των τιμών των κατοικιών και της προσιτότητας της στέγασης, περιγράφει με μελάνα χρώματα τις ανισορροπίες που έχουν δημιουργηθεί από τη ραγδαία αύξηση τιμών τα τελευταία χρόνια.
Ειδικότερα, η Κομισιόν σημειώνει ότι:
Οι αυξήσεις στις τιμές των κατοικιών έχουν οδηγήσει σε επιδείνωση της οικονομικής προσιτότητας της στέγασης. Οι τιμές των κατοικιών στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 9,3% ετησίως την περίοδο 2020-2024 (σε σύγκριση με τον μέσο όρο της ΕΕ που ήταν 4,9%) και εκτιμάται ότι είναι υπερτιμημένες κατά περίπου 20%.
Η αύξηση των τιμών οφείλεται στον συνδυασμό της αναζωογόνησης της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης και της περιορισμένης προσφοράς λόγω ετών υποτονικών επενδύσεων στον κατασκευαστικό τομέα.
Η επιτάχυνση της κατασκευαστικής δραστηριότητας (οι οικοδομικές άδειες μετρούμενες σε τετραγωνικά μέτρα ωφέλιμης επιφάνειας αυξήθηκαν κατά 31,5% το 2024) ενδέχεται να μετριάσει την αύξηση των τιμών των κατοικιών τα επόμενα χρόνια.
Η ισχυρή αύξηση των τιμών των κατοικιών έχει επίσης προκαλέσει αυξήσεις ενοικίων, υποδηλώνοντας ότι η οικονομικά προσιτή στέγαση παραμένει μια σημαντική πρόκληση.
Σοβαρότερο το πλήγμα στους ευάλωτους
Οι υψηλές τιμές στέγασης επηρεάζουν δυσανάλογα τις ευάλωτες ομάδες, ενώ εμποδίζουν τους ανθρώπους να μετακινηθούν για να βρουν εργασία.
Οι τιμές των κατοικιών στην Ελλάδα έχουν αυξηθεί κατά περίπου 50% από το 2015, ωθούμενες τόσο από:
(i) την αναζωογόνηση της εγχώριας και εξωτερικής ζήτησης· όσο και από
(ii) την περιορισμένη προσφορά λόγω προηγούμενων ετών υποτονικών επενδύσεων στις κατασκευές.
Οι απότομες αυξήσεις των τιμών των κατοικιών συνοδεύτηκαν από αυξήσεις ενοικίων, μειώνοντας την οικονομική προσιτότητα, ιδίως για τα νοικοκυριά με χαμηλά εισοδήματα και τα μονομελή νοικοκυριά. Αυτό επηρεάζει την προθυμία των ανθρώπων να μετακινηθούν σε ένα νέο μέρος για να βρουν εργασία, επιδεινώνοντας το πρόβλημα των ελλείψεων εργατικού δυναμικού, ειδικά σε περιοχές με υψηλή ζήτηση εργασίας, όπως η Αττική ή τα νησιά.
Η ομαλοποίηση της αύξησης των μισθών και των επιτοκίων στεγαστικών δανείων την περίοδο 2015-2024 έχει σε μεγάλο βαθμό αντισταθμιστεί από αύξηση 64% στις τιμές των κατοικιών, εν μέσω αυξημένης ζήτησης από το εξωτερικό για εξοχικές κατοικίες.
Υποτονική η οικοδομή
Ενώ οι οικοδομικές άδειες για νέες κατοικίες έχουν ανακάμψει κάπως από το χαμηλό της περιόδου 2013-2017, οι ολοκληρώσεις νέων κατοικιών παραμένουν μεταξύ των χαμηλότερων κατά κεφαλήν στην ΕΕ και έχουν αργήσει να ανταποκριθούν στην αναζωογονημένη δυναμική των τιμών.
Η επιτάχυνση της κατασκευαστικής δραστηριότητας (οι οικοδομικές άδειες αυξήθηκαν κατά 31,5% το 2024) θα μπορούσε να μετριάσει την αύξηση των τιμών των κατοικιών τα επόμενα χρόνια.
Η προσιτότητα στέγασης επιδεινώθηκε
Η συνολική οικονομική προσιτότητα της στέγασης έχει επιδεινωθεί την τελευταία δεκαετία. Οι τιμές των κατοικιών έχουν μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με τα εισοδήματα των νοικοκυριών και ο σταθμισμένος δείκτης τιμών κατοικιών προς εισόδημα έχει αυξηθεί κατά 13% από το 2015.
Τα επίπεδα των τιμών των κατοικιών σε σύγκριση με τα εισοδήματα παραμένουν μεταξύ των υψηλότερων στην ΕΕ. Λαμβάνοντας υπόψη το κόστος των στεγαστικών δανείων, η δανειοληπτική ικανότητα των νοικοκυριών παρέμεινε σταθερή την τελευταία δεκαετία, αλλά είναι από τις χαμηλότερες στην ΕΕ.
Ενώ η αγορά ενοικίων είναι μάλλον μικρή, ο λόγος των νέων ενοικίων προς τα εισοδήματα αυξήθηκε επίσης σημαντικά την τελευταία δεκαετία.
Το υψηλό κόστος στέγασης επηρεάζει αρνητικά το βιοτικό επίπεδο, ιδίως για τα χαμηλά εισοδηματικά και τα μονομελή νοικοκυριά.
Το 2023, το μερίδιο του κόστους στέγασης στο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών ανερχόταν σε 35,5%, δηλαδή 16,3 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (19,2%).
Το 28,9% του πληθυσμού στην Ελλάδα αντιμετώπισε υψηλό κόστος στέγασης, άνω του 40% του συνολικού διαθέσιμου εισοδήματός του, ποσοστό υπερτριπλάσιο του μέσου όρου της ΕΕ (8,2%).
Το ποσοστό υπερβολικού κόστους στέγασης επηρεάζει δυσανάλογα τα άτομα που διατρέχουν κίνδυνο φτώχειας (88,9% έναντι 31,1% στην ΕΕ), καθώς και τα μονομελή νοικοκυριά (65,1%).
Το ποσοστό των νοικοκυριών με καθυστερήσεις σε βασικές υποχρεώσεις (στεγαστικό δάνειο ή ενοίκιο, λογαριασμοί κοινής ωφέλειας ή αγορές με δόσεις) έφτασε το 42,8% το 2023, σχεδόν πέντε φορές τον μέσο όρο της ΕΕ (9,2%).
Επιπλέον, το 27% των ανθρώπων ζούσε σε υπερπλήρες νοικοκυριό στην Ελλάδα το 2024, σημαντικά πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που ήταν 16,9%.
Οι προσπάθειες της κυβέρνησης
Για τη βελτίωση της οικονομικής προσιτότητας και διαθεσιμότητας της στέγασης, δημιουργήθηκε το 2023 μια νέα Γενική Γραμματεία στο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, η οποία είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για την εφαρμογή της δημογραφικής και στεγαστικής πολιτικής.
Η Ελλάδα επενδύει σε στεγαστικά προγράμματα για την υποστήριξη νέων και ευάλωτων ομάδων, αξιοποιώντας το ανενεργό οικιστικό απόθεμα. Στο πλαίσιο του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το πρόγραμμα "Σπίτι μου ΙΙ" χορηγεί δάνεια χαμηλού ή μηδενικού επιτοκίου για την απόκτηση πρώτης κατοικίας σε 20.000 νέους και ζευγάρια.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
