Είσπραξη του ΕΝΦΙΑ από τους δήμους προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος

Τη μεταφορά της είσπραξης του ΕΝΦΙΑ από την ΑΑΔΕ στους δήμους προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος, στο πλαίσιο της αποκέντρωσης αρμοδιοτήτων, που θα μπορούσε να δημιουργήσει σημαντικές οικονομίες κλίμακας όσον αφορά τη διαχείριση του σκέλους των δαπανών, αλλά και των εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού.

Σε ειδική μελέτη που εντάχθηκε στην ετήσια έκθεση του διοικητή της ΤτΕ, Γιάννη Στουρνάρα, σημειώνεται πως σε πολλές χώρες της Ευρώπης, η φορολογία κατοχής των ακινήτων έχει μεταφερθεί στους Δήμους και για την Ελλάδα σημειώνει ότι, για να γίνει κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα, προϋποθέτει τον διοικητικό και τεχνοκρατικό εκσυγχρονισμό των ΟΤΑ.

Ειδικότερα η ΤτΕ αναφέρει, πως η αποκέντρωση αρμοδιοτήτων, όπου αυτό καθίσταται εφικτό, θα μπορούσε να δημιουργήσει σημαντικές οικονομίες κλίμακας όσον αφορά τη διαχείριση του σκέλους των δαπανών, αλλά και του σκέλους των εσόδων του Κρατικού Προϋπολογισμού.

Αυτό μπορεί να είναι απόρροια της καλύτερης γνώσης που έχουν οι τοπικοί φορείς τόσο για τη φορολογική βάση (μπορούν, κατά συνέπεια, να μειώσουν τη γραφειοκρατία που σχετίζεται με την επιβολή και τον έλεγχο των φόρων, μειώνοντας και το συναφές κόστος) όσο και για τις τοπικές ανάγκες στην κάλυψη των οποίων θα διοχετευθούν τα έσοδα, υπογραμμίζει η κεντρική Τράπεζα.

Ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να είναι ειδικότερα η είσπραξη και διαχείριση των εσόδων από τον ΕΝΦΙΑ ή μέρους αυτών, από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 

Αφενός, ο εν λόγω φόρος αφορά ακίνητη περιουσία που βρίσκεται στα γεωγραφικά όρια κάθε δήμου της χώρας και, αφετέρου, τα έσοδα από τον ΕΝΦΙΑ θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν ένα μεγάλο μέρος των κρατικών επιχορηγήσεων, απελευθερώνοντας με αυτό τον τρόπο πόρους του Κρατικού Προϋπολογισμού ΚΠ προς άλλες χρήσεις που συνδέονται με την παροχή δημόσιων αγαθών και υπηρεσιών, όπως υγεία, παιδεία κ.λπ.

Τα πλεονεκτήματα

Στη λίστα των πλεονεκτημάτων της μεταφοράς του ΕΝΦΙΑ στους Δήμους η ΤτΕ εντάσσει τα ακόλουθα:

• Πρόκειται για ένα φόρο με περιορισμένα περιθώρια φοροδιαφυγής, διότι η φορολογική βάση, δηλαδή το ακίνητο, δεν μπορεί εύκολα να αλλοιωθεί στις φορολογικές δηλώσεις.
• Ο φόρος περιουσίας είναι επίσης ένας ουδέτερος φόρος, υπό την έννοια ότι μεταβολές των φορολογικών συντελεστών δεν συνδέονται με στρεβλώσεις της φορολογικής βάσης.
• Η τοπική αυτοδιοίκηση, αναλαμβάνοντας την είσπραξη του ΕΝΦΙΑ, δεν θα έχει να επωμιστεί το υψηλό κόστος ενός ελεγκτικού φορολογικού μηχανισμού.
• Οι ΟΤΑ θα λειτουργήσουν συμπληρωματικά στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής βοηθώντας στον καλύτερο εντοπισμό εισοδημάτων από ακίνητα (π.χ. αδήλωτα).
• Τα έσοδα του φόρου θα συμβάλουν στην ενίσχυση της οικονομικής αυτοδυναμίας των ΟΤΑ και θα τους δίνουν τη δυνατότητα να ανταποκρίνονται πιο στοχευμένα στις τοπικές ανάγκες (π.χ. ανάπτυξη τοπικών υποδομών και υπηρεσιών), διασφαλίζοντας την ανταποδοτικότητα του φόρου.
• Η ενίσχυση της διαφάνειας ως προς τη χρήση των πόρων και τη λογοδοσία των τοπικών αρχών απέναντι στους πολίτες που πληρώνουν τους φόρους.
• Την καλλιέργεια φορολογικής υπευθυνότητας και φορολογικής συνείδησης στους πολίτες, καθώς το εν λόγω φορολογικό εργαλείο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί από τους ΟΤΑ αναδιανεμητικά, με βάση το κριτήριο της κάθετης και οριζόντιας ισότητας, ώστε οι φορολογούμενοι με την ίδια περιουσία και την ίδια φοροδοτική ικανότητα να φορολογούνται το ίδιο.

Για παράδειγμα, τονίζει η ΤτΕ, η φορολόγηση ακινήτων θα μπορούσε να περιλαμβάνει απαλλαγές και εκπτώσεις για συγκεκριμένες κατηγορίες πολιτών (π.χ. ηλικιωμένους, άτομα χαμηλού εισοδήματος κ.ά.) ή/και να επιβάλλει προοδευτικό φορολογικό συντελεστή ανάλογα με την αξία του ακινήτου, όπως γίνεται στη Γαλλία, τη Δανία και την Ιρλανδία.

Άρση στρεβλώσεων

Η ΤτΕ υπογραμμίζει ακόμη, ότι, σε κεντρικό επίπεδο θα πρέπει να αξιολογείται και η οικονομική δυνατότητα κάθε φορολογουμένου (εισοδήματα, άλλα περιουσιακά στοιχεία κ.λπ.), ώστε να αντιμετωπίζονται τα φαινόμενα επιβολής υψηλών φόρων, για παράδειγμα σε συνταξιούχους που έχουν αποκτήσει ακίνητο κατά τον εργασιακό τους βίο ή από εργαζομένους που έχουν κληρονομήσει κάποιο ακίνητο αλλά τα εισοδήματά τους δεν ανταποκρίνονται στην αξία του ακινήτου.

Όσον αφορά την εκτέλεση του ΚΠ, η αποτελεσματική διαχείριση του ΕΝΦΙΑ από τους ΟΤΑ θα μπορούσε να συμβάλει στον εξορθολογισμό και στην εξοικονόμηση δημόσιων δαπανών, καθώς και στην εξοικονόμηση διοικητικού κόστους που προκύπτει από τις ενδοκυβερνητικές μεταβιβάσεις.

Τα μειονεκτήματα

Αναφορικά με τα μειονεκτήματα της διαχείρισης του ΕΝΦΙΑ από τους δήμους, η Τράπεζα της Ελλάδος καταγράφει:

• Την ορατή έλλειψη τεχνοκρατικής υποδομής για την πλειοψηφία των δήμων και την ανάγκη εκπαίδευσης και εξοικείωσής τους με τα σχετικά εργαλεία.
• Το αυξημένο διοικητικό κόστος μεσοπρόθεσμα και ενδεχομένως με τον κίνδυνο κακοδιαχείρισης, που όμως θα αντισταθμίζεται από αμεσότερη λογοδοσία προς τις τοπικές κοινωνίες.
• Την ενδεχόμενη πλημμελή διαχείριση των φορολογικών εργαλείων, που  θα μπορούσε να οδηγήσει σε ανισότητες μεταξύ δήμων, ενώ ταυτόχρονα θα μπορούσε να συμβάλει και στον φορολογικό ανταγωνισμό (όσον αφορά τον φόρο περιουσίας), παραπέμποντας στην αναγκαιότητα κρατικής παρέμβασης και εποπτείας κατά τη διάρκεια του μεταβατικού σταδίου.

Η διεθνής εμπειρία

Η διαχείριση των φόρων περιουσίας αποκλειστικά ή πρωτίστως από τους φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης παρατηρείται διεθνώς και αφορά διαφορετικές μορφές φόρων και ελεγκτικών μηχανισμών (τοπικής ή κρατικής εμβέλειας). 

Η Ελλάδα βρίσκεται σε χαμηλή θέση ως προς τη διαχείριση φορολογικών εσόδων σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης μεταξύ των χωρών της Ευρώπης. Στη χώρα μας το ποσοστό των φορολογικών εσόδων που διαχειρίζονται τοπικές αρχές το 2016 ήταν της τάξεως του 2,94% των συνολικών φορολογικών εσόδων, όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος ήταν 12,64%.

Μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών που ο φόρος κατοχής ακινήτων έχει μεταφερθεί στις τοπικές αρχές είναι η Αυστρία, Γερμανία, Ελβετία, Μ. Βρετανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Φινλανδία, ενώ ορισμένες χώρες έχουν μικρό σύστημα (Κεντρική Διοίκηση και τοπικές αρχές) όπως η Δανία, η Ολλανδία. Στη Γαλλία και στην Ισπανία η φορολογία ακινήτων έχει παραμείνει στο κράτος.