Από τα ξεχασμένα κτήρια στις ανοικτές διαδρομές εκεί όπου το μέλλον συναντά τη μνήμη.
Μερικές ημέρες μετά τα λαμπερά εγκαίνια της έκθεσης «Τοπόσημα Διασύνδεσης» της LAMDA Development, το πρώην Δημόσιο Καπνεργοστάσιο στην οδό Λένορμαν είναι πιο ήσυχο.
Τα φλας έχουν σβήσει, οι επίσημοι άφησαν πίσω τους μία ακόμη εκδήλωση, οι λαμπερές παρουσίες βρίσκονται στα στούντιο της τηλεόρασης.
Το απογευματινό φως της Αθήνας πέφτει για μια ακόμη ημέρα πάνω στα κτίρια του Κολωνού, διαχέεται με έναν ατμοσφαιρικό τρόπο στον εσωτερικό αίθριο χώρο του παλιού εργοστασίου καπνού.
Καθώς περπάτησα από το κέντρο της Αθήνας, μια απόσταση 50 λεπτών με τα πόδια, μέσα σε γειτονιές, χαμηλά σπίτια, συνεργεία, εγκαταλελειμμένες αυλές, φτάνεις σε έναν τόπο που μοιάζει να ανήκει σε άλλη διάσταση.
Σαν να έχει κάποιος τραβήξει μια αόρατη γραμμή μεταξύ του χθες και του αύριο. Είναι η γραμμή που προσπαθεί να σβήσει η ίδια η έκθεση και τα καταφέρνει.
Μια έκθεση που συνδέει κόσμους
Μέσα στον χώρο, δύο σκηνές δίπλα-δίπλα. Από τη μία, δύο φίλοι με κοστούμι, ίσως υψηλόβαθμα στελέχη επιχειρήσεων, συζητούν χαμηλόφωνα για κάποιες άλλες ανάλογες εκθέσεις που είχαν δει στη Νέα Υόρκη, που μόλις είχαν γυρίσει.
Από την άλλη, μια οικογένεια, με τα σορτσάκια τους, κοιτούν τις φωτογραφίες σαν να βλέπουν για πρώτη φορά μια πόλη, κτίρια όπως αυτά απεικονίζονται στις φωτογραφίες.
Πιθανώς είναι από τη γειτονιά, ίσως και όχι. Το βλέμμα τους φωτίζεται. Και αυτή ακριβώς είναι η αξία του πολιτισμού όταν ξεφεύγει από το στενό πλαίσιο του ελιτισμού και γίνεται εργαλείο σύνδεσης.
Η έκθεση δεν είναι απλώς μια εικαστική πρόταση. Είναι μία απόδειξη ότι η δημιουργικότητα, όταν συναντά την υπευθυνότητα και την τόλμη, αν ξεπεράσει τις όποιες αντιδράσεις, μπορεί να μεταμορφώσει τόπους ξεχασμένους, να τους αναβαθμίσει χωρίς να τους αλλοιώσει.
Οι καλλιτέχνες και οι φωτογραφικές θεματικές
Τι θα δούμε όμως στην έκθεση αυτή; Ο πρόεδρος της Βουλής, Νικήτας Κακλαμάνης, που εγκαινίασε την έκθεση δύο εικοσιτετράωρα νωρίτερα, δεν θα μπορούσε να περιγράψει με πιο συνοπτικά λόγια τι θα δούμε. Είπε: «Ένα οπτικό σύμπαν φτιαγμένο από φωτογραφικές ψηφίδες και εμπνευσμένο από την υπέροχη έκδοση με τίτλο Universe.
Οι ψηφίδες αυτές, σμιλεμένες από καλλιτέχνες εγνωσμένης αξίας και πορείας, οικοδομούν ένα οργανικό σύστημα που προωθεί την αλληλεπίδραση, τον δημιουργικό διάλογο και τον γόνιμο προβληματισμό. Ανάμεσά τους, η Μαριάννα Μπίστη με τις ατμοσφαιρικές αστικές εικόνες της, αλλά και με τις σφιχτές κοντινές λήψεις που κλείνουν το μάτι στον Pollock και στον Kandinsky.
Από μια άλλη σκοπιά, ο Γιώργης Γερόλυμπος δίνει ποιητική διάσταση στο αστικό τοπίο, αιχμαλωτίζοντας σχεδόν ζωγραφικά την αρχιτεκτονική ισορροπία, ενώ ξεχωρίζει η καθαρότητα και η ευγένεια στη δουλειά της Έφης Γούση.
Ο Πυγμαλίων Καρατζάς, μέσα από τον χρωματικά λιτό και επιβλητικό φακό του, συλλαμβάνει απρόσμενες εικόνες και γωνίες στο περιβάλλον της πόλης.
Στον αντίποδα, ο Νίκος Κοντοσταυλάκης, με την αγάπη του για το φυσικό τοπίο, την παράδοση και τον Άνθρωπο, παρουσιάζει μια εναλλακτική εικαστική περιγραφή του χώρου.
Πέρα από τη ρεαλιστική απεικόνιση, η Ria Mort, γνωστή για τα πορτρέτα της, υπερβαίνει το οφθαλμοφανές και προχωρά σε μια υπερρεαλιστική αφήγηση με έντονο συναισθηματικό φορτίο.
Με την παλέτα γεμάτη από φως και χρώμα ελληνικό, ο Διονύσης Ανδριανόπουλος συμπληρώνει την ομάδα των καλλιτεχνών μέσα από τις γεωμετρικές συλλήψεις του που αναδεικνύουν ταυτόχρονα την τάση να “διαβάζει πίσω από τις γραμμές”.
Όλοι ξεχωριστοί, όλοι διαφορετικοί, αλλά και όλοι αλληλοσυμπληρούμενοι. Μαζί, σαν κρίκοι της ίδιας αλυσίδας, δημιουργούν συνδεδεμένοι συνεκτικά και δομούν ένα αρχιτεκτονικό οικοσύστημα με συνέχεια και συνέπεια.»
Και είναι πράγματι έτσι όπως τα περιέγραψε ο Νικήτας Κακλαμάνης. Η έκθεση, που φιλοξενείται στον ανακαινισμένο βιομηχανικό χώρο του πρώην Δημόσιου Καπνεργοστασίου (1–20 Ιουλίου, είσοδος ελεύθερη), αποτελεί προέκταση του εικαστικού λευκώματος LAMDA Development Universe, σε επιμέλεια του δημοσιογράφου Φώτη Τσιμέλα.
Είναι μια φωτογραφική αφήγηση για το πώς βλέπουμε την πόλη, πώς την κατοικούμε, πώς την νιώθουμε και πώς συνδεόμαστε μέσω αυτής.
Εβδομήντα φωτογραφίες, επτά κορυφαίοι Έλληνες και Ελληνίδες φωτογράφοι, επτά θεματικές ενότητες: «Φως και Όραμα», «Φύση και Άνθρωπος», «Μέλλον και Καινοτομία», «Εμπειρία και Χρόνος», «Σχήματα και Ισορροπία», «Πολιτισμός και Σύνδεση», «Συναίσθημα και Έμπνευση».
Στοιχεία που όχι μόνο ορίζουν το ύφος της έκθεσης, αλλά και υπογραμμίζουν την ταυτότητα μιας σύγχρονης μητρόπολης που ακόμη ψάχνει τον ρυθμό της.
Αστική αναγέννηση με συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα
Η επιλογή του Καπνεργοστασίου κάθε άλλο παρά τυχαία. Το κτίριο, που χτίστηκε το 1930 για να στεγάσει 25 καπνοβιομηχανίες, που έγινε τελωνείο, στρατόπεδο, εστιατόριο, αποθήκη και τόπος προσφύγων, κατέρρευσε μαζί με την καπνοβιομηχανία. Κάποια στιγμή πέρασε στο Δημόσιο και έμεινε για χρόνια σιωπηλό, όπως σιωπηλές και υποβαθμισμένες παραμένουν πολλές γειτονιές πέριξ του Καπνεργοστασίου.
Το 1989 αναγνωρίζεται ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο, και από το 2000 παραχωρείται εξ ολοκλήρου στη Βουλή. Στο Καπνεργοστάσιο στεγάζονται σήμερα η Διεύθυνση Εκδόσεων και Εκτυπώσεων της Βουλής, τμήματα της Βιβλιοθήκης, υπηρεσίες διατήρησης έντυπου υλικού και έργων τέχνης, καθώς και η Μπενάκειος Βιβλιοθήκη Πολιτικών Προσωπικοτήτων.
Από το 2021, ύστερα από τη σημαντική ανακαίνιση του οργανισμού ΝΕΟΝ (δωρεά Δ. Δασκαλόπουλου), 6.500 τετραγωνικά μέτρα του χώρου μετατράπηκαν σε πολιτιστικό κύτταρο.
Η δωρεάν παραχώρηση του χώρου από τη Βουλή για την παρούσα έκθεση δεν είναι τυπική πράξη, αλλά μέρος ενός νέου ανοικτού διαλόγου ανάμεσα στους θεσμούς, την κοινωνία και την τέχνη.
Και εδώ μπαίνει ο παραλληλισμός. Γιατί ό,τι έγινε στον Κολωνό, σ’ έναν χώρο κάποτε υποβαθμισμένο, με τη στήριξη του ιδιωτικού τομέα, είναι κάτι που θυμίζει έντονα και το Ελληνικό, σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα, στη νέα πόλη των 15 λεπτών που δημιουργείται, φωτογραφίες της οποίας ο επισκέπτης θα δει και στην έκθεση.
Είκοσι χρόνια σχεδόν μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, η εικόνα εγκατάλειψης και παρακμής του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού που ακολούθησε, και των αθλητικών εγκαταστάσεων που στην εποχή τους ήταν οι καλύτερες του κόσμου, αλλάζει. Ένα από τα πιο σύγχρονα πάρκα της Ευρώπης.
Ένα νέο παραλιακό μέτωπο. Ένα υπερσύγχρονο κέντρο για ΑμεΑ, πρότυπο για την Ευρώπη και τον κόσμο, παραδόθηκε ήδη από τη LAMDA Development, με ιδία δαπάνη εκεί όπου κάποτε άνθρωποι με ειδικές ανάγκες φιλοξενούνταν σε εγκαταστάσεις που δεν άρμοζαν σε μια σύγχρονη πολιτεία.
Αυτός είναι τελικά ο πυρήνας του αστικού ευ ζην. Όχι απλώς η αισθητική και η καινοτομία. Αλλά η δυνατότητα να συνδέσεις την πόλη όλους τους ανθρώπους της, κάθε ηλικίας και κάθε κοινωνικής και οικονομικής τάξης. Το στοίχημα είναι να έχουν όλοι την ευκαιρία για πρόσβαση τουλάχιστον σε αναβαθμισμένες δημόσιες υποδομές.
Από τη φωτεινή γεωμετρία του Ανδριανόπουλου έως την υπερρεαλιστική αφήγηση της Ria Mort. Από το παλιό τελωνείο του Καπνεργοστασίου έως τις ανοιχτές διαβάσεις του πάρκου στο Ελληνικό.
Και αυτό, τελικά, όπως δείχνει η διεθνής πρακτική, μπορεί να επιτευχθεί μόνον με συνεργασίες και καλή θέληση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προς όφελος όλων των πλευρών.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των 4 συστημικών τραπεζών που με μια δωρεά 100 εκατ. ευρώ ανακαινίζονται σχολεία στη χώρα μας και αντίστοιχο πρόγραμμα του Ιδρύματος Ωνάση.
Εκεί δεν ωφελούνται μόνο οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις, αλλά κυρίως όσοι έχουν πραγματικά ανάγκη.
Τελικά, η έκθεση «Τοπόσημα Διασύνδεσης» δεν είναι απλώς μια γιορτή φωτογραφίας. Είναι τροφή σκέψης. Ένα σημάδι ότι όταν η δημιουργικότητα συνεργάζεται με τον θεσμό, και όταν το βλέμμα στρέφεται προς τον άνθρωπο, τότε ακόμη και οι πιο υποβαθμισμένες ή υπό εγκατάλειψη περιοχές μπορούν να γίνουν επίκεντρο συνάντησης. Μιας πόλης, μιας κοινότητας, μιας εμπειρίας.
Μιας πόλης που όμως έχει ακόμη πολύ σοβαρές προκλήσεις που τις διαπιστώνεις μόνο αν διαβείς γειτονιές και οδούς από το Καπνεργοστάσιο προς το κέντρο.
Μια εικόνα εγκατάλειψης, συνηθισμένη και σε άλλες μεγαλουπόλεις του κόσμου, που μόνο προβληματισμό μπορεί να δημιουργήσει.
Και οι προκλήσεις αυτές δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνον με δράσεις ΕΚΕ του ιδιωτικού τομέα, αλλά απαιτούνται δραστικές, μακρόπνοες στρατηγικές σε ευρωπαϊκό και αλλά και διεθνές επίπεδο που χτυπούν στην ρίζα τους μεγάλα θέμα που συνδέονται με ανισότητες, ισότιμη πρόσβαση στην υγεία, την παιδεία και τα δημόσια αγαθά.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
