Η ένταση μεταξύ του Ντόναλντ Τραμπ και του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), Τζερόμ Πάουελ, έχει ανέβει σε πρωτοφανή επίπεδα.
Ο Πάουελ, ο οποίος τοποθετήθηκε αρχικά από τον ίδιο τον Τραμπ το 2017, φαίνεται να είναι πια ανεπιθύμητος, καθώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ ασκεί πιέσεις για άμεση μείωση των επιτοκίων, κάτι που η Fed, υπό την ηγεσία του Πάουελ, αποφεύγει.
Μέσα σε αυτό το τεταμένο περιβάλλον, η κυβέρνηση εξετάζει μια σειρά από υποψηφίους για τη διαδοχή του.
Η κόντρα Τραμπ - Πάουελ
Όταν ο Ντόναλντ Τραμπ διόρισε τον Τζερόμ Πάουελ στην προεδρία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ το 2017, πίστευε ότι είχε επιλέξει έναν τεχνοκράτη πρόθυμο να στηρίξει την πολιτική του ατζέντα.
Ο Πάουελ, με θητεία ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου από το 2012 και προϋπηρεσία στον ιδιωτικό τομέα, φαινόταν ιδανικός για να υλοποιήσει μια πιο επιθετική νομισματική πολιτική, όπως ήθελε ο Τραμπ.
Όμως η σχέση αυτή επιδεινώθηκε αμέσως μόλις επανήλθε ο Τραμπ, για δεύτερη θητεία, στον Λευκό Οίκο. Ο Τραμπ ζητούσε διαρκώς δραστικές μειώσεις επιτοκίων, ιδιαίτερα ενόψει των δικών του εμπορικών πολιτικών και των δασμών, τους οποίους θεωρούσε αθώους πληθωριστικά.
Ο Πάουελ, υπερασπιστής της θεσμικής ανεξαρτησίας της Fed, παρέμεινε σταθερός σε μια πιο συντηρητική προσέγγιση, με βάση τα οικονομικά στοιχεία.
Επέλεξε στάση αναμονής, προτού λάβει αποφάσεις για τα επιτόκια, έως ότου φανούν ξεκάθαρα οι επιπτώσεις των ασμών του Τραμπ στον πληθωρισμό.
Η στάση αυτή εξόργισε τον Τραμπ. Ο πρόεδρος πέρασε στην αντεπίθεση με δημόσιες επιθέσεις και απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς, αποκαλώντας τον Πάουελ «πολύ αργό» και «αποτυχημένο» («major loser»).
Σε αρκετές περιπτώσεις εξέφρασε την επιθυμία να τον απομακρύνει από την προεδρία της Fed, χωρίς όμως να έχει τη νομική δυνατότητα να το κάνει χωρίς «αιτία».
Σύμφωνα με το αμερικανικό δίκαιο και την ισχύουσα νομολογία, ο πρόεδρος δεν μπορεί να παύσει τον επικεφαλής της Fed για λόγους πολιτικής διαφωνίας. Το Ανώτατο Δικαστήριο επιβεβαίωσε πρόσφατα αυτό το θεσμικό όριο, ενισχύοντας την ανεξαρτησία της Τράπεζας.
Η σύγκρουση έλαβε διαστάσεις θεσμικής μάχης. Από τη μία πλευρά, ένας πρόεδρος που θέλει να καθορίζει τον ρυθμό της νομισματικής πολιτικής.
Από την άλλη, ένας κεντρικός τραπεζίτης που υπερασπίζεται τον θεσμικό του ρόλο ως αντίβαρο στην πολιτική εξουσία.
Η θητεία του Πάουελ λήγει τον Μάιο του 2026. Ωστόσο, παραμένει άγνωστο αν σκοπεύει να διατηρήσει τη θέση του ως μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Fed μέχρι το 2028, όταν λήγει η συνολική 14ετής θητεία του.
Η απροθυμία του να αποκαλύψει τις προθέσεις του θεωρείται στρατηγική: διατηρεί αβεβαιότητα γύρω από τη διαδοχή και πιθανώς λειτουργεί ως θεσμικό αντίβαρο στις πολιτικές βλέψεις του Τραμπ για τον έλεγχο της Fed.
«Σκιώδης πρόεδρος»
Η κυβέρνηση Τραμπ φαίνεται αποφασισμένη να κινηθεί γρήγορα. Ο υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ ανέφερε δύο πιθανά σενάρια σχετικά με την αποχώρηση του Τζερόμ Πάουελ.
Αρχικά, η μία επιλογή ήταν να διοριστεί ένας νέος πρόεδρος όταν λήξει η θητεία του Πάουελ το 2026. Επίσης, υπάρχει η επιλογή να τοποθετηθεί νέο μέλος στο Διοικητικό Συμβούλιο της Fed το 2025, ώστε να αναλάβει μετέπειτα την προεδρία
Η ιδέα ενός “shadow chair”, δηλαδή ενός προέδρου-σκιώδους διαδόχου που θα επιλεγεί νωρίς και θα λειτουργεί παράλληλα με τον Πάουελ, έχει προκαλέσει αντιδράσεις.
Οικονομολόγοι και πρώην αξιωματούχοι της Fed προειδοποιούν ότι κάτι τέτοιο θα υπονομεύσει τη σταθερότητα της κεντρικής τράπεζας και θα προκαλέσει σύγχυση στις αγορές.
Οι Πιθανοί Διάδοχοι του Τζερόμ Πάουελ
Ο Τραμπ έχει αναφέρει σε δηλώσεις του ότι εξετάζει «δύο ή τρεις» βασικούς υποψηφίους. Η λίστα με τα ονόματα που ακούγονται περισσότερο περιλαμβάνει:
1. Κέβιν Γουόρς
Ο πρώην κυβερνήτης της Fed (2006–2011), ο οποίος απέκτησε φήμη ως σύνδεσμος με τη Wall Street κατά την παγκόσμια κρίση του 2008, είναι γνωστός στους κύκλους της Δεξιάς για την οικονομική του λογική.
Ο Γουόρς πιστεύει ότι η σημερινή Fed έχει πληγεί από «αυτοτραυματισμούς» και έχει ταχθεί υπέρ ενός στρατηγικού επανασχεδιασμού.
Ωστόσο, το γεγονός ότι συμβούλεψε τον Τραμπ να μην απομακρύνει πρόωρα τον Πάουελ ενδέχεται να του κόστισε πολιτικά.
Επίσης, η φήμη του ως φειδωλού στην πολιτική επιτοκίων, πιο κοντά στη νομισματική πειθαρχία, μπορεί να συγκρούεται με το πολιτικό αφήγημα του Τραμπ για επιθετική μείωση των επιτοκίων. Η υποψηφιότητά του δεν έχει αποκλειστεί, αλλά φαίνεται πως φθίνει.
2. Κρίστοφερ Γουάλερ
Ο Γουόλερ είναι το μόνο ενεργό μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Fed στη λίστα και, ίσως, η πιο «θεσμική» επιλογή. Διορίστηκε από τον ίδιο τον Τραμπ το 2020 και θεωρείται αξιόπιστος στη βάση του κόμματος.
Μετά τη συνεδρίαση του Ιουνίου, έγινε ο πρώτος που ζήτησε μείωση επιτοκίων, στοιχείο που φέρνει τη στάση του πιο κοντά στην προεδρική γραμμή.
Είναι επίσης από εκείνους που υποστηρίζουν ότι οι πληθωριστικές επιπτώσεις των δασμών είναι παροδικές, άποψη που ευθυγραμμίζεται με τη ρητορική του Τραμπ.
Η υποψηφιότητά του συγκεντρώνει πιθανότητες εάν ο Λευκός Οίκος επιλέξει έναν λιγότερο ριζοσπαστικό αλλά ασφαλή δρόμο.
3. Σκοτ Μπέσεντ
Ο υπουργός Οικονομικών και πρώην διαχειριστής hedge funds έχει αναδειχθεί στον πιο φανατικό επικριτή του Πάουελ εντός κυβέρνησης.
Έχει κατηγορήσει τη Fed για καθυστέρηση, για φόβο απέναντι στον πληθωρισμό, ακόμη και για… «ταραχή λόγω δασμών». Στο δημόσιο λόγο του, προβάλλει συνεχώς την ανάγκη επιθετικής παρέμβασης.
Το πιο εντυπωσιακό είναι ότι έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο να υπηρετήσει ταυτόχρονα ως πρόεδρος της Fed και Υπουργός Οικονομικών, κάτι που δεν έχει συμβεί από τη θεσμική διάσπαση των δύο ρόλων το 1935.
Ο ίδιος μάλιστα έχει προτείνει τη δημιουργία ενός «shadow chair», ενός προκαθορισμένου διαδόχου που θα λειτουργεί από τώρα ως παρασκηνιακή αρχή, υπονομεύοντας την ηγεσία Πάουελ μέχρι την επίσημη αλλαγή.
Αν και αυτή η πρόταση έχει προκαλέσει αντιδράσεις σε θεσμικό επίπεδο, ο Μπέσεντ παραμένει μία από τα πιο «πολιτικά ευθυγραμμισμένες» επιλογές του Τραμπ.
4. Ντέιβιντ Μάλπας
Ο Ντέιβιντ Μάλπας έχει υπηρετήσει ως υφυπουργός Οικονομικών και ως πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ανήκει στο ευρύτερο οικοδόμημα οικονομολόγων της δεξιάς που πιστεύουν ότι η ανάπτυξη προέρχεται κυρίως από τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη μείωση της φορολογίας και την προσφορά.
Υποστηρίζει με συνέπεια τη μείωση των επιτοκίων και έχει κατηγορήσει την τρέχουσα Fed για αναστολή της ανάπτυξης. Είναι ένας υποψήφιος που συνδυάζει εμπειρία, πολιτική ταύτιση και θεσμικό «πάτημα».
Η υποψηφιότητά του δείχνει να ενισχύεται, ειδικά εάν το ζητούμενο είναι ένας προσεκτικός αλλά υπάκουος πρόεδρος.
5. Κέβιν Χασέτ
Ο Κέβιν Χάσετ είναι από τα πιο έμπιστα και προβεβλημένα πρόσωπα του οικονομικού επιτελείου Τραμπ. Ως διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου, έχει χαράξει δημόσια γραμμή ότι τα επιτόκια είναι «υπερβολικά υψηλά» και έχει καλέσει τη Fed να αναθεωρήσει άμεσα.
Παρ' όλα αυτά, φέρεται να έχει δηλώσει σε κύκλους του ότι δεν ενδιαφέρεται για την προεδρία της Fed, τουλάχιστον προς το παρόν. Ορισμένοι εκτιμούν ότι αυτή η στάση είναι προσωρινή ή τρόπος για να ασκήσει τακτική.
Ωστόσο, η πολιτική του επιρροή είναι τέτοια, που ακόμη κι αν δεν είναι υποψήφιος, μπορεί να κρίνει ποιος θα είναι.
Η απειλή στην ανεξαρτησία της Fed
Καθώς ο πρόεδρος Τραμπ ετοιμάζεται να επιλέξει τον επόμενο επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, το διακύβευμα υπερβαίνει τα όρια της νομισματικής πολιτικής.
Η πιθανότητα διορισμού ενός προέδρου με αυστηρή πολιτική ταύτιση δημιουργεί ανησυχίες για την ανεξαρτησία της Fed και το θεσμικό της κύρος.
Η αγορά αντιδρά ήδη με νευρικότητα. Η αβεβαιότητα γύρω από τη στάση του Τζερόμ Πάουελ και το ενδεχόμενο διαδοχής του από κάποιον «πιο πρόθυμο» να ευθυγραμμιστεί με το Λευκό Οίκο, δυσκολεύει την κατεύθυνση των επενδυτών και των χρηματαγορών. Οι διακυμάνσεις στο δολάριο, τις αποδόσεις των ομολόγων και των μετοχών αποτυπώνουν αυτή την αστάθεια.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι ακόμη πιο σημαντικές. Η Fed αποτελεί θεμέλιο της παγκόσμιας νομισματικής τάξης και η αξιοπιστία του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος εξαρτάται εν πολλοίς από την ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ.
Μια ενδεχόμενη διάβρωση αυτής της ανεξαρτησίας ενδέχεται να πλήξει την εμπιστοσύνη στην αμερικανική οικονομική διακυβέρνηση συνολικά.
Απέναντι στις πολιτικές πιέσεις, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα προσπαθεί να διατηρήσει το θεσμικό της ανάστημα. Ο ίδιος ο Τζερόμ Πάουελ έχει αποφύγει μέχρι σήμερα να αποκαλύψει αν θα παραμείνει στο Διοικητικό Συμβούλιο μετά τη λήξη της προεδρικής του θητείας τον Μάιο του 2026. Η σιωπή του δεν είναι αδράνεια, είναι στρατηγική.
Με τη στάση του αυτή, ο Πάουελ διατηρεί ανοιχτό το ενδεχόμενο παραμονής του στο ανώτατο όργανο της Τράπεζας, με θητεία που επίσημα λήγει το 2028.
Αν τελικά επιλέξει να μείνει, θα συνεχίσει να ασκεί επιρροή στη νομισματική πολιτική, είτε μέσω ψήφου στις συνεδριάσεις της Fed, είτε ως σημείο αναφοράς για τους υπόλοιπους αξιωματούχους.
Μια τέτοια εξέλιξη θα περιόριζε σημαντικά τα περιθώρια του Τραμπ να αναδιαμορφώσει το Διοικητικό Συμβούλιο και να ελέγξει τη νομισματική κατεύθυνση της χώρας.
Τουλάχιστον έως το τέλος της θητείας του, ο πρόεδρος θα πρέπει να διαχειριστεί μια Fed στην οποία ένας θεσμικός αντίπαλος εξακολουθεί να έχει φωνή και πιθανόν, επιρροή.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
