Ήταν Παρασκευή 14 Αυγούστου, ακριβώς πριν 10 χρόνια, παραμονή της μεγάλης γιορτής του Δεκαπενταύγουστου, όταν η κυβέρνηση Τσίπρα – Καμένου με διαδικασίες εξπρές, τις οποίες ως αντιπολίτευση ο ΣΥΡΙΖΑ χαρακτήριζε ως αντιδημοκρατικές, έφερε προς ψήφιση την νέα δανειακή σύμβαση με τους δανειστές; το 3ο Μνημόνιο.
Το 3ο Μνημόνιο, το μνημόνιο Τσίπρα - Καμένου ήταν το τέλος της εξάμηνης, «ηρωικής» διαπραγμάτευσης του πρώτου εξαμήνου του 2015, διαπραγμάτευση που έφερε τη χώρα ένα βήμα πριν τον εξοβελισμό της από την Ευρωζώνη.
Αργά τα μεσάνυχτα το σχέδιο νόμου: «Κύρωση του Σχεδίου Σύμβασης Οικονομικής Ενίσχυσης από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας και ρυθμίσεις για την υλοποίηση της Συμφωνίας Χρηματοδότησης» εγκρίθηκε ως νέος νόμος του κράτους.
Η ειρωνεία της ιστορίας ήταν ότι το μνημόνιο Τσίπρα περιλαμβανόταν σε ένα μόνο άρθρο ακριβώς όπως υπόσχονταν προεκλογικά ότι θα διαγράψει τα μνημόνια με ένα νόμο – ένα άρθρο.
Υπέρ της συμφωνίας με τους δανειστές ψήφισαν συνολικά 222 βουλευτές. Κανένα άλλο μνημόνιο δεν είχε εγκριθεί με τόσο μεγάλη πλειοψηφία από το κοινοβούλιο. Ωστόσο 44 βουλευτές του Σύριζα δεν ψήφισαν το νομοσχέδιο και η κυβέρνηση ουσιαστικά απώλεσε την πλειοψηφία του κοινοβουλίου.
Με την υπερψήφιση του μνημονίου αποφεύχθηκε η «ανατίναξη του κράτους», όπως είχε προειδοποιήσει ένα μήνα νωρίτερα ο Αλ. Τσίπρας ότι θα συμβεί αν δεν υπήρχε συμφωνία. Η ψήφιση του μνημονίου πραγματοποιήθηκε με τις ψήφους της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι δηλαδή τα κόμματα που Σύριζα και ΑΝΕΛ κατηγορούσαν ως «προδότες» και εντολοδόχους των δανειστών.
Ο ΣΥΡΙΖΑ διασπάστηκε, με την δημιουργία της Λαϊκής Ενότητας του Παναγιώτη Λαφαζάνη η οποία υποστήριζε τη ρήξη και την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ.
Με το 3ο μνημόνιο, το μνημόνιο Τσίπρα, η χώρα εξασφάλιζε χρηματοδότηση περίπου 85 δις. ευρώ μέχρι το καλοκαίρι του 2018 ενώ η χώρα θα έπρεπε να λάβει νέα περιοριστικά μέτρα ύψους 10 δις. ευρώ και να προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και σε ιδιωτικοποιήσεις ύψους 50 δισ. ευρώ.
Μετά την «διαπραγμάτευση» όχι μόνο έπρεπε να ληφθούν μέτρα κατά πολύ υψηλότερα αυτών που θα χρειάζονταν για να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση (και το 2ο μνημόνιο), αλλά η χώρα παρέμεινε σε καθεστώς μνημονίων και αυστηρού ελέγχου, η μόνη στην Ευρωζώνη.
Τι περιλάμβανε το μνημόνιο Τσίπρα - Καμένου
Το 3ο Μνημόνιο που υπεγράφη από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τον ESM, περιλάμβανε ένα πακέτο χρηματοδότησης 86 δισ. ευρώ με αντάλλαγμα την υλοποίηση σειράς δημοσιονομικών και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Ο Αλέξης Τσίπρας και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ προσπαθώντας να δικαιολογήσουν την σκληρή και επώδυνη κατάσταση προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τα μέτρα λέγοντας ότι το μνημόνιο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ελαφρύτερο σε σχέση μετα δυο προηγούμενα.
Επρόκειτω για σοφιστεία καθώς τα μέτρα του 3ου Μνημονίου έρχονταν να προστεθούν στα προηγούμενα μέτρα των προηγούμενων Μνημονίων (που ο ΣΥΡΙΖΑ απέπριπτε ως καταστροφικά) επιβαρύνοντας ακόμα περισσότερο την κοινωνία και τις επιχειρήσεις.
Τα βασικά μέτρα του 3ου Μνημονίου:
- Πληθώρα φορολογικών μέτρων. Μονιμοποίηση του ΕΝΦΙΑ, «κλείδωμα» των εσόδων από τον ΕΝΦΙΑ ανεξάρτητα από τις τιμές των ακινήτων, αύξηση της εισφοράς κοινωνικής αλληλεγγύης. Αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ (π.χ. εστίαση στο 23%, 24% από 2016), κατάργηση μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ στα νησιά, αύξηση προκαταβολής φόρου για επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες κατάργηση φοροαπαλλαγών σε αγρότες, εισοδήματα κ.ά.
- Απελευθέρωση τομέων της οικονομίας. Η συμφωνία περιλάμβανε μέτρα για την απελευθέρωση κλάδων της οικονομίας όπως ενέργειας – φυσικού αερίου, φορτηγά αυτοκίνητα, τουριστικά λεωφορεία, τουριστικά επαγγέλματα κ.α.,
- Μεταρρύθμιση ασφαλιστικού. Μείωση συντάξεων. Περικοπή της κρατικής συμμετοχής, ενοποίηση ταμείων, αύξηση ορίων συνταξιοδότησης, σταδιακή κατάργηση πρόωρων συντάξεων κ.α. Πολλά από αυτά που περιλαμβάνονταν στη μεταρρύθμιση των κυβερνήσεων Σημίτη πριν την κρίση που τότε η αριστερά είχε χαρακτηρίσει ως μεταρρύθμιση Πινοσέτ.
- Αγορά εργασίας. Μέτρα και παρεμβάσεις στην αγορά εργασίας ώστε να καταστεί πιο ευέλικτη.
- Ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. την τρίτη από το ξέσπασμα της κρίσης
- Δημιουργία ειδικού ταμείου για αποκρατικοποιήσεις ύψους 50 δις. ευρώ. Το ταμείο θα ήταν ανεξάρτητο από την κυβέρνηση και τα έσοδα από πωλήσεις κρατικών εταιρειών θα κατευθύνονταν κυρίως στη μείωση του δημόσιου χρέους. Σε επίπεδο συμβολισμών επρόκειτο για μια τεράστια ήττα για τον ΣΥΡΙΖΑ κόμμα φανατικά πολέμιο των ιδιωτικοποιήσεων. Εν πολλοίς η δημόσια περιουσία δεσμεύτηκε μακροπρόθεσμα σε ένα σχήμα περιορισμένου ελέγχου, για να διασφαλιστούν οι δανειστές.
- Δράσης για την μείωση των δαπανών. Στο επίκεντρο βρέθηκε η μείωση των αμυντικών δαπανών.
- Ριζική αναδιάρθρωση του κράτους.
- Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.
- Εφαρμογή της νέας εργαλειοθήκης του ΟΟΣΑ. Με άνοιγμα των επαγγελμάτων του μηχανικού, του συμβολαιογράφου, του δικαστικού επιμελητή και του αναλογιστή, απλοποίηση της αδειοδότησης επιχειρήσεων,
- Απελευθέρωση της αγοράς γάλακτος.
- Απελευθέρωση της λειτουργίας των εμπορικών καταστημάτων τις Κυριακές,
- Παρεμβάσεις στο χονδρικό εμπόριο, κατασκευές, ηλεκτρονικό εμπόριο και μεταποίηση, μείωση της γραφειοκρατία κ.α.
- Δέσμευση για πρωτογενή πλεονάσματα (3,5% του ΑΕΠ από το 2018 και μετά).
Τέλος, με τη συμφωνία η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να ακυρώσει ή να τροποποιήσει σημαντικά νόμους που θεσμοθετήθηκαν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ το 2015.
Σε γενικές γραμμές περιλάμβανε την πλήρη εφαρμογή όλων των μεταρρυθμίσεων που περιλαμβάνονταν στα προηγούμενα μνημόνια αλλά δεν υλοποιήθηκαν ποτέ λόγω της απροθυμίας των κυβερνήσεων Παπανδρέου και Σαμαρά και της σφοδρής αντίθεση των κομμάτων της αντιπολίτευσης, με προεξέχον το ΣΥΡΙΖΑ.
«Είναι εξαιρετικό κατόρθωμα, από τη μία οι Έλληνες να απορρίπτουν ένα κείμενο, με φόντο μια αντιευρωπαϊκή προπαγάνδα, και έναν μήνα μετά η ελληνική κυβέρνηση να προτείνει ένα κείμενο πολύ πιο σκληρό απ’ αυτό που απέρριψε ο ελληνικός λαός. Είναι πραγματικό κατόρθωμα», δήλωσε ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζ. Κ. Γιούνκερ τον Οκτώβριο του 2015.
«Εδώ κινδυνεύουμε να ανατιναχτεί το κράτος»
«Εδώ κινδυνεύουμε να ανατιναχτεί το κράτος, δεν μιλάμε για Grexit, μιλάμε για άτακτη χρεοκοπία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται»…«ανάμεσα σε μια κακή και μια καταστροφική επιλογή είμαστε υποχρεωμένοι να επιλέξουμε το πρώτο».
Με αυτά τα λόγια ο «πανίσχυρος» Αλέξης Τσίπρας μετά τον θρίαμβο του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα που ο ίδιος προκάλεσε, δικαιολόγησε στη Βουλή το πώς αποδέχθηκε το Μνημόνιο.
Ωστόσο την συμφωνία με τους δανειστές περιέγραφαν ως μοναδική ρεαλιστική λύση και με τις μικρότερες επιπτώσεις και οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί τους οποίους όμως ο κ. Τσίπρας τους αποκαλούσε εντολοδόχους των δανειστών ενώ άλλα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ όπως και ο αρχηγός των ΑΝΕΛ, Πάνος Καμένος, χρησιμοποιούσαν βαρύτατους χαρακτηρισμούς κάνοντας αναφορά ακόμα και σε προδοσίες.
Τα ηρωικά «η Ελλάδα δεν παραδίδεται» και οι άλλες πολεμικές ιαχές σίγησαν, παρά τον θρίαμβο του Όχι στο δημοψήφισμα κάτι που σύμφωνα με την τότε κυβέρνηση θα ενδυνάμωσε την Ελλάδα.
Μιλώντας στη Βουλή στις 11 Ιουλίου 2015 ο πρωθυπουργός τόνισε ότι «αποφασίσαμε, λοιπόν, με υψηλή αίσθηση της ευθύνης και γνωρίζοντας την κρισιμότητα της απόφασης αυτής, να αποτρέψουμε ένα πολιτικό Grexit με οικονομική πρόφαση».
«Το παραδεχόμαστε, πήγαμε σε ένα δύσκολο συμβιβασμό με ένα πρόγραμμα υφεσιακό, διότι στην παρούσα φάση, στους δυσμενείς σημερινούς πολιτικούς συσχετισμούς στην Ευρώπη, δεν είχαμε άλλη επιλογή».
Με τη χώρα χρεοκοπημένη, τα κρατικά ταμεία άδεια, και τις τράπεζες κλειστές ο Τσίπρας ασφαλώς δεν είχε άλλη επιλογή. Ακριβώς όπως και οι προηγούμενοι πρωθυπουργοί.
«Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν είχαμε υπολογίσει το μέγεθος της αντίδρασης από τους συντηρητικούς κύκλους της Ευρώπης και ενδεχομένως να είχαμε υπερτίμηση τη δυναμική της πολιτικής αλλαγής. Υπερτιμήσαμε τη δύναμη του δίκαιου και υποτιμήσαμε τη δύναμη του χρήματος και των τραπεζών. Είχαμε την εκτίμηση ότι η πολιτική αλλαγή στην Ελλάδα θα δημιουργήσει ένα ντόμινο εξελίξεων σε όλη την Ευρώπη, δεν το είδαμε αυτό, είδαμε μια αντισυσπείρωση», έλεγε σε συνέντευξή του στην τηλεόραση του Alpha ο Αλ. Τσίπρας στα τέλη Αυγούστου 2025.
Κάπως έτσι ο κ. Τσίπρας προσγειώθηκε βίαια στην ανώμαλη επιφάνεια της πραγματικότητας. Αναγνώρισε τους περιορισμούς, το συσχετισμό δυνάμεων και τις μικρές διαπραγματευτικές δυνατότητες μιας χώρας ανήμπορης να ανταποκριθεί στις βασικές δαπάνες για να λειτουργεί στοιχειωδώς.
Μιας χώρας αντιμέτωπης όχι με κατάρρευση αλλά με την ανατίναξη του κράτους!
Ο πρωθυπουργός συνειδητοποίησε, χονδρικά, όλα όσα έλεγαν το προηγούμενο διάστημα και τα προηγούμενα χρόνια πολιτικοί, ακαδημαϊκοί, επιχειρηματίες, φορείς, δημοσιογράφοι και πολλοί άλλοι που είχαν στιγματιστεί ως μνημονιακοί και λοιδορηθεί ως «γερμανοτσολιάδες», «μερκελιστές», «προδότες» κ.α.
«Η έξοδος από το ευρώ θα ήταν μια ανείπωτη καταστροφή», δήλωσε ο Αλέξης Τσίπρας σε συνέντευξή του στην τηλεόραση του Alpha (26.08.2015).
Ως σανίδα σωτηρίας για τη διαπραγμάτευση - οπερέτα ο Τσίπρας χρησιμοποίησε το επιχείρημα ότι ο ίδιος έδωσε μάχη, ότι διαπραγματεύτηκε σκληρά και ότι τελικά το μνημόνιο του επιβλήθηκε χωρίς να το υιοθετεί (ξεκαθαρίζοντας όμως ότι θα το εφαρμόσει) σε αντίθεση με τους προηγούμενους πρωθυπουργούς που δεν διαπραγματεύονταν, που παραδίνονταν χωρίς μάχη, που ήταν εντολοδόχοι των δανειστών, που είχαν υιοθετήσει τις μνημονιακές λογικές.
Που βρίσκονταν η χώρα πριν την διαπραγμάτευση Τσίπρα
Το 2014 ο προϋπολογισμός ήταν πλεονασματικός, το ΑΕΠ μετά από έξι χρόνια μεγάλης πτώσης σημείωνε αύξηση, η χώρα είχε επιστρέψει στις αγορές (με μικρές εκδόσεις ομολόγων) η ανεργία είχε αρχίσει να μειώνεται. Απέμενε να ολοκληρωθεί η τελευταία αξιολόγηση του προγράμματος με την οποία θα ολοκληρώνονταν το 2ο Μνημόνιο.
Αυτό που συζητούνταν μεταξύ της τότε κυβέρνησης και των εταίρων ήταν η Ελλάδα να έχει πρόσβαση σε μια προληπτική γραμμή πίστωσης, μόνο για περίπτωση που χρειαστεί, και η χώρα να καλύπτει τις (μικρές) ανάγκες της σε χρηματοδότηση από τις αγορές.
Η Ελλάδα βρίσκονταν ένα βήμα για να περάσει στην μετά μνημονίων εποχή.
Όλα αυτά βέβαια ήταν πολύ σχετικά. Η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να βγει από τα μνημόνια δίχως μια ελάχιστη συναίνεση μεταξύ των κομμάτων για την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων και δίχως πολιτική σταθερότητα.
Δεν είναι τυχαίο ότι η Ελλάδα κατάφερε να βγει από την κρίση μόνο μετά την υπογραφή του τρίτου μνημονίου το οποίο εφάρμοσε πιστά η κυβέρνηση Τσίπρα – Καμένου χωρίς να υπάρχει ουσιαστική αμφισβήτηση της συμφωνίας από τα άλλα κόμματα.
Αντί συναίνεσης και σταθερότητας ο Τσίπρας, όπως και οι πριν από αυτόν, επέλεξε την ανατροπή της κυβέρνησης Σαμαρά μοιράζοντας υποσχέσεις και καλλιεργώντας μεγάλες προσδοκίες για επαναδιαπραγμάτευση, διαγραφή χρέους, «σκίσιμο» μνημονίων, τερματισμό λιτότητα κ.α. Ωστόσο όλα αυτά δεν ήταν, για άλλη μια φορά, οι προφάσεις για το πραγματικό διακύβευμα που δεν ήταν άλλο από την αρπαγή της εξουσίας.
Ο Τσίπρας κατάφερε, όπως οι προηγούμενοι, να αρπάξει την εξουσία δεν κατάφερε όμως, ακριβώς όπως και οι προηγούμενοι, να αποφύγει τα Μνημόνια και τα σκληρά μέτρα. Το 2015 και η δειλή ανάκαμψη της οικονομίας, θυσιάστηκαν στις κομματικές μεσσιανικές φιλοδοξίες για την ανατροπή των πάντων.
Με λίγα λόγια όλη αυτή τη «νεοφιλελεύθερη» λαίλαπα που αποτελούσε αιτία πολέμου για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον Τσίπρα. Όλα αυτά για τα οποία τα προηγούμενα χρόνια αρνήθηκαν να δείξουν την παραμικρή συναίνεση, την παραμικρή κατανόηση.
Το άρθρο έχει βασιστεί στο βιβλίο «Από το μεγάλο πάρτι στη χρεοκοπία», Εκδόσεις Παπαδόπουλος.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
