Σε κρίσιμο σταυροδρόμι βρίσκεται σήμερα η ευρωπαϊκή ναυτιλιακή βιομηχανία, καθώς έρχεται αντιμέτωπη με τις πρώτες ουσιαστικές οικονομικές επιπτώσεις από την ένταξή της στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS). Πρόκειται για το βασικό ρυθμιστικό εργαλείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει στόχο τη δραστική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου, εφαρμόζοντας την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Καθοριστικό ρόλο στο νέο πλαίσιο διαδραματίζει η πλατφόρμα MRV (Monitoring, Reporting and Verification) της ΕΕ, η οποία αποτελεί ένα ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης, αναφοράς και επαλήθευσης των εκπομπών που υιοθετήθηκε ειδικά για τον ναυτιλιακό κλάδο.
Σύμφωνα με στοιχεία της Drewry, η οποία είναι διεθνώς καταξιωμένη εταιρεία ερευνών και συμβουλευτικών υπηρεσιών στη ναυτιλία με έδρα το Λονδίνο, περίπου 13.000 πλοία υπέβαλαν δεδομένα για τις εκπομπές τους για το 2024, τηρώντας τις νέες κατευθυντήριες γραμμές που επιτάσσει η ΕΕ.
Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι οι συνολικές εκπομπές CO₂ ανήλθαν σε 90 εκατομμύρια τόνους, ποσότητα που μεταφράζεται σε υποχρέωση παράδοσης του 40% των αντίστοιχων δικαιωμάτων εκπομπών έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2025.
Η αύξηση των εκπομπών κατά περίπου 14% σε σύγκριση με το 2023 αποδίδεται κυρίως σε γεωπολιτικές εξελίξεις. Συγκεκριμένα, η κρίση στη Διώρυγα του Σουέζ ανάγκασε μεγάλο αριθμό πλοίων να επιλέξουν πολύ μεγαλύτερες διαδρομές μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας, οδηγώντας σε σημαντική άνοδο των εκπομπών.
Containerships: Δυναμική παρουσία αλλά και ευθύνες
Ιδιαίτερα αξιοσημείωτη είναι η συμβολή των containerships: αν και αντιπροσωπεύουν μόλις το 16% του συνολικού αριθμού πλοίων και το 21% της χωρητικότητας, παράγουν σχεδόν το 34% των συνολικών εκπομπών του κλάδου.
Με δεδομένη την τρέχουσα τιμή των EU Allowances (EUA) στα 70 ευρώ, η Drewry εκτιμά πως το συνολικό κόστος για τον ναυτιλιακό τομέα θα αγγίξει τα 2,9 δισ. δολάρια το φθινόπωρο του 2025.
Μετά το τέλος της μεταβατικής περιόδου, το 2026, το ετήσιο ποσό αναμένεται να αγγίξει τα 7,5 δισ. δολάρια, φέρνοντας νέες προκλήσεις για τις ναυτιλιακές.
Σε μικροεπίπεδο, κατά μέσο όρο, κάθε πλοίο RoPax ή επιβατηγό θα κληθεί να καταβάλει περίπου 1 εκατ. δολάρια ετησίως, ενώ στα containerships το αντίστοιχο κόστος διαμορφώνεται στις 500.000 δολάρια τον χρόνο.
Κίνητρα για επενδύσεις και καινοτομία στη ναυτιλία
Μπροστά στο αυξανόμενο κόστος της συμμόρφωσης, οι ναυτιλιακές εταιρείες που δραστηριοποιούνται εντός της ΕΕ επιταχύνουν τη μετάβασή τους σε καινοτόμες λύσεις:
Επενδύουν σε τεχνολογίες εξοικονόμησης ενέργειας, αξιοποιούν βιώσιμα βιοκαύσιμα, δρομολογούν πλοία με εναλλακτικά καύσιμα και εφαρμόζουν προηγμένα αντιρρυπαντικά και χαμηλής τριβής χρώματα, στοχεύοντας στη μείωση των εκπομπών και την πλήρη συμμόρφωση στο νέο, αυστηρό καθεστώς.
Σε επίπεδο θεσμών, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναμένεται να προσαρμόσει το κανονιστικό της πλαίσιο, εναρμονίζοντάς το με το Net Zero Framework του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), με στόχο την αποφυγή διπλής επιβάρυνσης για τη ναυτιλιακή αγορά—ιδίως μετά την αναμενόμενη υιοθέτησή του τον Οκτώβριο του 2025.
Αξίζει να σημειωθεί ότι, έπειτα από χρόνια διαπραγματεύσεων και δύσκολων συμβιβασμών, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (ΙΜΟ) κατέληξε τον Απρίλιο του 2025 σε συμφωνία για το Net-Zero Framework (NZF), το οποίο θέτει τις βάσεις για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα μείωσης εκπομπών θερμοκηπίου από τα πλοία.
Η νέα αυτή ρύθμιση, εφόσον υιοθετηθεί επίσημα το φθινόπωρο του 2025, θα αποτελέσει το πρώτο παγκόσμιο σύστημα τιμολόγησης εκπομπών για έναν ολόκληρο κλάδο, ενσωματώνοντας ουσιαστικά την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» στην παγκόσμια ναυτιλία.
Κομβικό χαρακτηριστικό του NZF είναι η δυνατότητα που παρέχει στα πλοία να ανακτούν το κόστος συμμόρφωσης από τον φορέα που έχει τον εμπορικό έλεγχο, δηλαδή από αυτόν που καθορίζει το καύσιμο, το φορτίο, το ταξίδι ή/και την ταχύτητα των πλοίων.
Η πρόβλεψη αυτή αναμένεται να μειώσει το οικονομικό βάρος που επωμίζονται οι ιδιοκτήτες πλοίων και να κατανείμει δικαιότερα την ευθύνη στην ευρύτερη εφοδιαστική αλυσίδα των θαλάσσιων μεταφορών.
Η εν λόγω συμφωνία χαρακτηρίζεται ως ορόσημο για τη διεθνή ναυτιλία, αν και η απανθρακοποίηση του τομέα εξακολουθεί να απαιτεί μεγάλες επενδύσεις, τεχνολογική καινοτομία και ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας.
EU ETS: Νέες Υποχρεώσεις και Το Οικονομικό Αποτύπωμα στη Ναυτιλία
Από το 2024, η ναυτιλία υπάγεται επισήμως στο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών της ΕΕ (EU ETS), σηματοδοτώντας την πρώτη φορά κατά την οποία οι ναυτιλιακές εταιρείες υποχρεούνται να πληρώνουν για μέρος των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που παράγουν τα πλοία τους.
Με βάση το νέο καθεστώς, οι διαχειρίστριες εταιρείες πλοίων άνω των 5.000 GT που προσεγγίζουν ευρωπαϊκά λιμάνια πρέπει να παρακολουθούν και να καταγράφουν τις εκπομπές τους μέσω της πλατφόρμας MRV, να υποβάλλουν επαληθευμένα δεδομένα έως τις 31 Μαρτίου κάθε έτους και να παραδίδουν τα αντίστοιχα δικαιώματα εκπομπών (EUAs) έως τις 30 Απριλίου.
Η εφαρμογή γίνεται σταδιακά: το 2025 καλύπτεται το 40% των εκπομπών του 2024, το 2026 το 70% των εκπομπών του 2025 και από το 2027 το 100%. Το μέτρο αφορά όλα τα ταξίδια μεταξύ ευρωπαϊκών λιμένων, το 50% των εκπομπών από και προς τρίτα κράτη, καθώς και το 100% των εκπομπών εντός των λιμανιών της ΕΕ.
Σε περίπτωση παραβάσεων, επιβάλλεται πρόστιμο ύψους 100 ευρώ ανά τόνο CO₂ που δεν καλύπτεται, καθώς και υποχρέωση παράδοσης των υπολειπόμενων δικαιωμάτων το επόμενο οικονομικό
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
