Σημαντικές επιπτώσεις στην ποιότητα του αέρα στην Ελλάδα προκαλούν οι δασικές πυρκαγιές, όπως αναδεικνύει πρόσφατη ανάλυση του AtmoHub, που συντονίζεται από την ομάδα NOA – ReACT του ΙΑΑΔΕΤ/Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Παρότι οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από τις πυρκαγιές αποτελούν λιγότερο από το 5% των συνολικών ετήσιων εθνικών εκπομπών, σε περιόδους ακραίων φαινομένων το ποσοστό αυτό αυξάνεται κατακόρυφα.
Τα τελευταία χρόνια, η Ελλάδα αντιμετωπίζει ολοένα και συχνότερα εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές, ενισχυμένες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Σύμφωνα με τους ερευνητές του AtmoHub, σχεδόν ένα μήνα πριν τη λήξη της αντιπυρικής περιόδου, οι απώλειες σε δασικές και αγροτικές εκτάσεις, κτηνοτροφικές μονάδες και οικισμούς είναι σημαντικές, ενώ η ατμοσφαιρική επιβάρυνση είναι αισθητή.
Έως τις 19 Αυγούστου 2025, τα καμένα στρέμματα στη χώρα ανήλθαν σε περίπου 470.000, τοποθετώντας το 2025 στην πέμπτη θέση των τελευταίων είκοσι ετών ως προς τη συνολική καμένη έκταση. Μεταξύ των πληγεισών περιοχών συγκαταλέγονται η Ιεράπετρα, η Χίος, ο Ωρωπός, η Ραφήνα, η Παλαιά Φώκαια, η Κερατέα, ο Φενεός Κορινθίας, η Πλύτρα Λακωνίας, τα Κύθηρα, η Βόνιτσα, η Αχαΐα, η Άρτα, η Ζάκυνθος και η Βουρβουρού, με συνολική καμένη γη στις περιοχές αυτές να υπολογίζεται σε περίπου 260.000 στρέμματα.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το 2025 καταγράφεται ρεκόρ καμένων δασικών εκτάσεων, ξεπερνώντας τα 10 εκατομμύρια στρέμματα. Ισπανία, Κύπρος, Γερμανία και Σλοβακία σημείωσαν ιστορικά υψηλά, ενώ Πορτογαλία και Ισπανία δοκιμάζονται σκληρά, με περισσότερα από 4 εκατομμύρια στρέμματα να έχουν μετατραπεί σε στάχτη.
Η Υπηρεσία Παρακολούθησης της Ατμόσφαιρας του προγράμματος Copernicus (CAMS) δημοσιοποίησε στοιχεία που δείχνουν ότι οι φετινές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) από δασικές πυρκαγιές στην Ευρώπη έφτασαν στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 23 ετών.
Για την Ελλάδα, από την αρχή του 2025 έως τα τέλη Αυγούστου, οι εκπομπές μαύρου άνθρακα έφτασαν τους 685 τόνους, συμβαδίζοντας με τον μέσο όρο της περιόδου 2003-2024.
Επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών στην ατμόσφαιρα
Οι δασικές πυρκαγιές υποβαθμίζουν την ποιότητα του αέρα, με σοβαρές συνέπειες στη δημόσια υγεία, ιδιαίτερα όταν ο καπνός μεταφέρεται πάνω από κατοικημένες περιοχές. Δύο από τους σημαντικότερους αέριους ρύπους που προκύπτουν είναι ο μαύρος άνθρακας (black carbon) και το μονοξείδιο του άνθρακα (CO), που σχετίζονται με αναπνευστικά και καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ο μαύρος άνθρακας αποτελεί μέρος των αιωρούμενων σωματιδίων PM2.5. Αυτά τα πολύ λεπτά σωματίδια μπορούν να διεισδύσουν βαθιά στους πνεύμονες και το κυκλοφορικό σύστημα, ενώ το μονοξείδιο του άνθρακα σε μεγάλες συγκεντρώσεις είναι ιδιαίτερα τοξικό.
Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) ανήκει στα θερμοκηπικά αέρια, συμβάλλοντας στη διαταραχή του ενεργειακού ισοζυγίου και στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη. Μπορεί να παραμείνει στην ατμόσφαιρα για πάνω από εκατό χρόνια, ενισχύοντας την κλιματική αλλαγή.
Σε περιπτώσεις ακραίων πυρκαγιών (megafires), ο καπνός μπορεί να φτάσει από την τροπόσφαιρα στη στρατόσφαιρα, παραμένοντας εκεί για μήνες ή και έναν χρόνο. Αυτό επηρεάζει το στρατοσφαιρικό όζον και την υπεριώδη ακτινοβολία, ενώ τα σωματίδια καπνού λειτουργούν ως σκεδαστές της ηλιακής ακτινοβολίας, οδηγώντας ακόμη και σε προσωρινή μείωση της θερμοκρασίας, όπως συνέβη μετά την έκρηξη του όρους Πινατούμπο το 1991.
Εκπομπές δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα
Σύμφωνα με τα δεδομένα του Παγκόσμιου Συστήματος Αφομοίωσης Πυρκαγιών (GFAS) του CAMS, οι ετήσιες εκπομπές CO2 από δασικές πυρκαγιές στην Ελλάδα παρουσιάζουν διακυμάνσεις, με τις υψηλότερες τιμές να καταγράφονται τα έτη 2007, 2021 και 2023. Το 2007, οι εκπομπές ανήλθαν σε περίπου 1,73 εκατ. τόνους (15% των συνολικών εκπομπών), το 2021 σε 9,9 εκατ. τόνους (17%) και το 2023 σε 8,4 εκατ. τόνους (16%).
Η ανάλυση των στοιχείων καταδεικνύει ότι τα έτη με τις μεγαλύτερες καμένες εκτάσεις συχνά συνοδεύονται από υψηλότερες εκπομπές, ωστόσο η ένταση της φωτιάς και τα τοπικά χαρακτηριστικά παίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Ενδεικτικά, το 2007, το 2021 και το 2023 ξεχωρίζουν ως ακραίες περιπτώσεις, με μεγάλες εκπομπές CO2 λόγω εκτεταμένων πυρκαγιών.
Παράλληλα, οι εκπομπές μαύρου άνθρακα παρουσιάζουν μικρή άνοδο τον Μάιο-Ιούνιο και απότομες αυξήσεις τους μήνες Ιούλιο-Σεπτέμβριο, κυρίως λόγω έντονων επεισοδίων πυρκαγιών τον Αύγουστο. Τα υψηλότερα επίπεδα μαύρου άνθρακα καταγράφηκαν τα έτη 2007 (~4.960 τόνοι), 2021 (~2.844 τόνοι) και 2023 (~2.406 τόνοι).
Δορυφορική και επίγεια παρακολούθηση
Καθοριστικό ρόλο στην παρακολούθηση της μεταφοράς καπνού από τις πυρκαγιές έχει το Παρατηρητήριο Γεωεπιστημών και Κλιματικής Αλλαγής (ΠΓΑΙΑ) του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στα Αντικύθηρα. Μέσω του συστήματος LIDAR τύπου PollyXT, καταγράφεται με μεγάλη ακρίβεια η κατανομή των αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα, γεγονός που βοηθά στην αξιολόγηση της ποιότητας του αέρα και των επιπτώσεων στη δημόσια υγεία.
Οι δορυφορικές παρατηρήσεις και οι νέες τεχνολογίες επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση, χαρτογράφηση και αποτίμηση των συνεπειών των πυρκαγιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πυρκαγιά στη Χίο στις 23 Ιουνίου 2025, όπου δορυφορική εικόνα κατέγραψε τη μεταφορά καπνού από το νησί προς το Αιγαίο και την Κρήτη, αναδεικνύοντας τον ρόλο των ισχυρών βόρειων ανέμων στη διασπορά των σωματιδίων σε μεγάλη απόσταση.
Νέα υπηρεσία έγκαιρης προειδοποίησης
Το AtmoHub ανακοίνωσε την έναρξη λειτουργίας μιας νέας υπηρεσίας έγκαιρης προειδοποίησης (Early Warning System) για τον καπνό από δασικές πυρκαγιές το 2026. Με τη χρήση δεδομένων από το πρόγραμμα CAMS, τον δορυφόρο Meteosat Second Generation (MSG) και το προγνωστικό μοντέλο FLEXPART, η υπηρεσία θα παρέχει έγκαιρη ενημέρωση στο κοινό και στην Πολιτεία για τα επεισόδια μεταφοράς καπνού και τις επιπτώσεις στην υγεία.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
