Μια περίοδο ιστορικών μετασχηματισμών διανύει η ελληνική ακτοπλοΐα, καθώς βρέθηκε στο επίκεντρο της ετήσιας έκθεσης της XRTC Business Consultants, υπό την ηγεσία του ιδρυτή και CEO, Γιώργου Ξηραδάκη. Οι εξελίξεις του κλάδου χαρακτηρίζονται από την ανάγκη προσαρμογής σε διαρκώς αυξανόμενες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, ενώ παράλληλα ο γηρασμένος στόλος και οι εντεινόμενες οικονομικές πιέσεις φέρνουν την αγορά αντιμέτωπη με διλήμματα αναδιάρθρωσης και εκσυγχρονισμού.
Βασικό εύρημα της φετινής μελέτης αποτελεί το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Εκσυγχρονισμού μπορεί να αποτελέσει μοχλό για «πράσινες» επενδύσεις και αντικαταστάσεις παλαιών πλοίων. Η πλειονότητα των παραγγελιών νέων σκαφών διεθνώς επικεντρώνεται στα κινεζικά ναυπηγεία, ενώ οι μακροχρόνιες ναυλώσεις προσφέρουν διέξοδο σε μικρότερους παίκτες της αγοράς.
Διαφάνεια και προώθηση της ανανέωσης του στόλου
Ένα από τα μεγαλύτερα ζητήματα που αναδεικνύει η έκθεση είναι η έλλειψη διαφάνειας στα οικονομικά των ακτοπλοϊκών εταιρειών. Παρά τον δημόσιο χαρακτήρα των υπηρεσιών τους και τις σημαντικές κρατικές επιδοτήσεις, ειδικά στις άγονες γραμμές, η δημοσιοποίηση των ισολογισμών δεν είναι υποχρεωτική – με εξαίρεση τις εισηγμένες στο Χρηματιστήριο.
Η υποχρεωτική δημοσιοποίηση θα συνέβαλε στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και θα διευκόλυνε χρηματοδοτήσεις από τραπεζικά ιδρύματα.
Η ενεργοποίηση του Ταμείου Εκσυγχρονισμού, συνολικού ύψους 300 εκατ. ευρώ, χαρακτηρίζεται θετικό βήμα από τη μελέτη. Η μόχλευση ιδιωτικών και τραπεζικών κεφαλαίων εκτιμάται ότι μπορεί να κινητοποιήσει επενδύσεις άνω των 3 δισ. ευρώ. Ωστόσο, υπάρχουν επιφυλάξεις λόγω της μη υλοποίησης παλαιότερων προγραμμάτων παρόμοιας φιλοσοφίας.
Όσον αφορά τις αμιγώς τουριστικές γραμμές, η Κρήτη παραμένει σημείο αναφοράς, με βασικούς παρόχους τις Attica Group και Μινωικές Γραμμές, ενώ στα μικρότερα νησιά οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες συναντούν σοβαρά προβλήματα κυρίως κατά τη χειμερινή περίοδο, εξαρτώμενες από επιδοτούμενες γραμμές των οποίων το κόστος παραμένει υψηλό.
Ταυτόχρονα, ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ) τονίζει την ανάγκη προσαρμογής του ρυθμιστικού πλαισίου δρομολόγησης πλοίων στις νέες πραγματικότητες της αγοράς.
Γήρανση στόλου και ασφυκτικές πιέσεις για ανανέωση
Η ανάγκη αναβάθμισης του στόλου εμφανίζεται πιο επείγουσα από ποτέ, καθώς η τελευταία μεγάλη ανανέωση χρονολογείται από τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Έκτοτε, η οικονομική κρίση και η περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση οδήγησαν τις εταιρείες στην αγορά μεταχειρισμένων, αρκετά γερασμένων, πλοίων αντί της ναυπήγησης νέων.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία, μόλις το 17% του ελληνικού στόλου είναι κάτω των 20 ετών, και το ποσοστό των πλοίων στις μεγαλύτερες κατηγορίες που υπερβαίνουν αυτό το όριο ηλικίας αγγίζει το 80-92%. Με δεδομένο πως πλέον δεν διατίθενται μεταχειρισμένα που να καλύπτουν τις νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, η ανανέωση μέσω ναυπήγησης καθίσταται μονόδρομος.
Σημαντικό ερώτημα παραμένει επιλογή του καυσίμου των νέων πλοίων και η εξασφάλιση των απαιτούμενων κεφαλαίων για τις σχετικές επενδύσεις.
Σφικτότερο πλαίσιο περιβαλλοντικών κανονισμών και οικονομικές επιπτώσεις
Ο τομέας της ακτοπλοΐας βρίσκεται υπό το βάρος σειράς νέων ευρωπαϊκών περιβαλλοντικών ρυθμίσεων. Στόχος είναι η μείωση εκπομπών και η επίτευξη μηδενικού ανθρακικού αποτυπώματος έως το 2050. Η πρώτη φάση του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (EU ETS) τέθηκε σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2024, απαιτώντας αγορά δικαιωμάτων εκπομπών CO₂. Από το 2025 και 2026, η εφαρμογή του μέτρου θα καλύπτει το πλήρες φάσμα εκπομπών.
Σημαντικές αλλαγές φέρνει και η εφαρμογή του κανονισμού Fuel EU Maritime από τον Ιανουάριο 2025, ο οποίος επιβάλει σταδιακή μείωση της έντασης των αερίων θερμοκηπίου στα καύσιμα, ωθώντας τις εταιρείες σε ακριβότερα βιοκαύσιμα ή επιβάρυνση με πρόστιμα.
Παράλληλα, από τον Μάιο του 2025, η Μεσόγειος ορίζεται ως Περιοχή Ελέγχου Εκπομπών για τα οξείδια του θείου, επιβάλλοντας όριο 0,10% στην περιεκτικότητα θείου στα καύσιμα — μέτρο που επίσης αυξάνει σημαντικά το κόστος.
Ο συνδυασμός των παραπάνω μέτρων διαμορφώνει ένα νέο «Μεσογειακό Περιβαλλοντικό Τέλος», το οποίο αναμένεται να προκαλέσει αυξήσεις στους ναύλους και στην τελική τιμή του μεταφορικού έργου.
Ευρωπαϊκά κονδύλια και στρατηγικές ανανεώσης στόλου
Η πρόσβαση της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Ταμείο Εκσυγχρονισμού (ΤΕ) το 2024 συνιστά σημαντική ευκαιρία για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ελληνικής ακτοπλοΐας. Μέσω της δημοπράτησης δικαιωμάτων εκπομπών και της συμμετοχής στο ευρωπαϊκό σύστημα ΣΕΔΕ, υπολογίζεται ότι έως το 2030, θα αξιοποιηθούν κονδύλια περί του 1,5 δισ. ευρώ, στηριζόμενα σε τιμή άνθρακα 75 ευρώ/τόνο.
Πρόσφατα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ενέκρινε τέσσερις ελληνικές επενδύσεις σε ηλεκτροκίνηση και καθαρές τεχνολογίες. Ειδικά στον τομέα της ακτοπλοΐας, το Ταμείο προωθεί: τη ναυπήγηση ή αναβάθμιση πλοίων με «καθαρές» τεχνολογίες, τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης υφιστάμενων σκαφών και την αντικατάσταση παλαιών μηχανών. Για τις άγονες γραμμές, προβλέπεται μπόνους έως 45% για εταιρείες που επιχειρούν με πλοία έως έξι ετών, ενισχύοντας ταυτόχρονα και τη μείωση εκπομπών ρύπων.
Διεθνείς τάσεις: Κινεζικά ναυπηγεία, μεγάλες συγχωνεύσεις και νέες πρακτικές
Η διεθνής αγορά ακτοπλοΐας αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με εκείνα της ελληνικής, όπως εξάρτηση από τον τουρισμό, γήρανση στόλου, αυξημένο βάρος κανονισμών και ανταγωνισμό από τον αέρα. Ωστόσο, παρατηρείται σαφής στροφή στις μεγάλες εταιρικές συγχωνεύσεις που επιτρέπουν την άντληση κεφαλαίων για νέες επενδύσεις.
Τα κινέζικα ναυπηγεία κυριαρχούν πλέον στη ναυπήγηση νέων πλοίων, λόγω της υψηλής τους δυναμικότητας αλλά και του σημαντικά χαμηλότερου κόστους, κάτι που καθιστά εφικτές τέτοιες κινήσεις κυρίως για μεγάλους ομίλους.
Ειδικότερα, η πρακτική της ναύλωσης έτοιμων πλοίων από μεγάλα deals κερδίζει έδαφος: Η Stena RoRo, για παράδειγμα, κατασκευάζει φιλικά προς το περιβάλλον πλοία στην Κίνα και μέσω συμβολαίων γυμνής ναύλωσης τα προσφέρει σε εταιρείες όπως οι Brittany Ferries και Attica Group, δίνοντας και δικαίωμα μελλοντικής εξαγοράς.
Συμπερασματικά, η βιώσιμη ανανέωση και ο ψηφιακός μετασχηματισμός της ελληνικής ακτοπλοΐας προϋποθέτουν διαρθρωτικές αλλαγές, ευέλικτες επενδύσεις και ουσιαστική αξιοποίηση των ευρωπαϊκών και διεθνών χρηματοδοτικών εργαλείων.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
