Η πρόσφατη διαπόμπευση του Πρύτανη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, προκάλεσε ανατριχίλα στην ελληνική κοινωνία με τον φασιστικό τρόπο που έγινε. Κι όμως, ήταν μόνο μία από τις αναρίθμητες εικόνες βαρβαρότητας που έχουν ως φόντο τα ελληνικά πανεπιστήμια.
Το πολεμικό κλίμα, οι τραυματισμοί μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, οι υλικές καταστροφές, η απώλεια εκατομμυρίων διδακτικών ωρών, επαναλαμβάνονται για πολλές δεκαετίες, με διάφορες αφορμές, όπως φοιτητικές εκλογές, νομοσχέδια, επέτειοι (π.χ. 17η Νοεμβρίου) κλπ. Πρωταγωνιστές είναι πάντοτε κάποιες μικρές ή μεγαλύτερες μειοψηφίες φοιτητών, οι οποίες «ανακατεύονται» κατά καιρούς με ομάδες από το πολιτικό και κοινωνικό περιθώριο, ακόμη και από τον υπόκοσμο.
Το άσυλο τους επέτρεπε να αλωνίζουν τους πανεπιστημιακούς χώρους ανενόχλητοι. Ας ελπίσουμε ότι η πρόσφατη κατάργηση του θα συμβάλλει στην ομαλοποίηση της ακαδημαϊκής ζωής και ότι η προστασία της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών θα διασφαλιστεί με άλλο τρόπο. Το άσυλο δεν την εξυπηρετούσε πλέον.
Διαβάζω τις δηλώσεις καθηγητών και λοιπών παραγόντων της Πολιτείας, για τη διαπόμπευση του Πρύτανη. Με μεγάλη ένταση, προτείνουν να παρθούν «δρακόντεια μέτρα» για την προστασία των πανεπιστημίων, να δρομολογηθούν συνεργασίες με την Αστυνομία κλπ. Διαβάζω ακόμη ότι η Κυβέρνηση εξετάζει το ενδεχόμενο να δημιουργήσει την Αστυνομία Πανεπιστημίων, ως παρακλάδι της ΕΛ.ΑΣ. Δεν διαφωνώ για την αναγκαιότητα της λήψης μέτρων προστασίας. Όμως, δεν θα λυθεί το πρόβλημα μόνο με αυτά. Χρειάζεται να επέμβουμε στις αιτίες που προκαλούν αλλά και συντηρούν αυτό το χάος.
Για παράδειγμα, γιατί η κοινωνία, η Πολιτεία, αλλά και η πλειοψηφία των σπουδαστών ανέχονται αυτή την «μπαχαλοποίηση»; Οι αιτίες είναι αναμφίβολα πολλές και δεν μπορούν να εντοπισθούν εύκολα. Αλληλοσυνδέονται όμως και σε πολλές περιπτώσεις η μία αποτελεί συνέπεια της άλλης.
Ας ξεκινήσουμε ενδεικτικά, από την παθολογική εμμονή της ελληνικής οικογένειας να στείλει στο πανεπιστήμιο, ακόμη και εκείνα τα παιδιά που δεν έχουν τις δυνατότητες, γιατί θεωρεί ότι αυτό τους εξασφαλίζει κύρος και προοπτική. Μια εμμονή που εκμεταλλεύονται συστηματικά τα κόμματα, για να αυξήσουν την εκλογική πελατεία τους, πλειοδοτώντας στην ίδρυση ΑΕΙ και ΤΕΙ σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, «έτσι, χωρίς πρόγραμμα» και βέβαια χωρίς αντίστοιχη αύξηση των διατιθέμενων πόρων.
Σε αυτό το πλαίσιο, τα πανεπιστήμια είναι αναγκασμένα να λειτουργούν με λειψή χρηματοδότηση και γι’ αυτό οι εγκαταστάσεις τους, τα μέσα διδασκαλίας, η διοικητική τους υποστήριξη κλπ είναι αντίστοιχα λειψά. Η έρευνα, η διασύνδεση με την παραγωγή και την κοινωνία, το ίδιο. Μη έχοντας άλλη επιλογή, μετατοπίζουν το κέντρο βάρους προς τη θεωρητική διδασκαλία, που κοστίζει λιγότερο, αλλά που έχει αρνητικές επιπτώσεις στην επαγγελματική προοπτική των αποφοίτων.
Αρκετοί φοιτητές καταφέρνουν να πάρουν την προσφερόμενη γνώση, προσπαθώντας σκληρά. Πολλοί άλλοι όμως, ζώντας σε αυτό το κλίμα των μειωμένων προσδοκιών, μετατοπίζουν την προσπάθεια τους από την επιδίωξη της μεγιστοποίησης της γνώσης, στην ελαχιστοποίηση της θυσίας για την απόκτηση του πτυχίου. Ένα μέρος από αυτούς δεν έμαθαν ποτέ να προσπαθούν, γι’ αυτό άλλωστε μπήκαν στο πανεπιστήμιο με επιδόσεις κοντά στο μηδέν. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει μια ισχυρή πλειοψηφία φοιτητών με αγάπη και πίστη στις σπουδές τους, κάτι που θα τους έδινε το κίνητρο να υπερασπισθούν το χώρο τους. Αποστασιοποιούνται, λοιπόν, αφήνοντας τους συνδικαλιστές να αποφασίζουν κινητοποιήσεις αποκλειστικά και μόνο με βάση το κομματικό συμφέρον και τις μειοψηφίες να τον υποβαθμίζουν, καταστρέφοντας και διαπομπεύοντας.
Αλλά ούτε τα αντανακλαστικά της κοινωνίας ενεργοποιούνται για μπει φρένο σε αυτό το κατάντημα. Οι εικόνες βίας και καταστροφών από το δημόσιο πανεπιστήμιο έγιναν συνήθεια και πλέον δεν συγκινούν. Η τεράστια ηθική και οικονομική ζημία που προκαλούνται μακροπρόθεσμα, δεν γίνονται επαρκώς αντιληπτές. Η ποιότητα, η αξιολόγηση, η αριστεία, από αυτονόητα ζητούμενα, μπαίνουν σε συζήτηση. Από κάποιους μάλιστα απορρίπτονται γιατί τάχα προωθούν την οικονομική και κοινωνική ανισότητα.
Ας μην εξαντλήσουμε λοιπόν την προσπάθεια αποκατάστασης της ομαλότητας στην φύλαξη των πανεπιστημιακών χώρων. Ας ξεκινήσουμε παράλληλα την προσπάθεια να εξαλείψουμε τις αιτίες που κρατούν δέσμια την Παιδεία μας στη μιζέρια. Για να μπορούμε να δώσουμε την ευκαιρία σε όλους τους άξιους Έλληνες, να σπουδάσουν κανονικά, να διδάξουν κανονικά, να κάνουν έρευνα κανονικά. Να καταφέρουμε και εδώ αυτό που πάντα καταφέρναμε, ως διδάσκοντες, διδασκόμενοι και ερευνητές, σε εκατοντάδες πανεπιστήμια του εξωτερικού.
Να το κάνουμε όμως τώρα, που η γνώση αποτελεί τον πιο κρίσιμο συντελεστή παραγωγής και βάζει την παγκόσμια οικονομία σε νέες βάσεις, τώρα που τα πανεπιστήμια οδηγούν τις εξελίξεις.
Ο κ. Μιχάλης Γκλεζάκος είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής.
Ακολουθήστε το Business Daily στο Google news
