Ο Οδηγός για ισχυρή διακυβέρνηση των οικογενειακών επιχειρήσεων

Οι οικογενειακές επιχειρήσεις αποτελούν την καρδιά της ελληνικής οικονομίας, καλύπτοντας περίπου το 85% του συνόλου των επιχειρήσεων στη χώρα, συνεισφέροντας στο 65% του ΑΕΠ. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουν είναι πολλαπλές, από τη διαδοχή έως τη διαχείριση συγκρούσεων, γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη για ισχυρή οικογενειακή διακυβέρνηση.

Η οικογενειακή διακυβέρνηση αφορά τη δημιουργία δομών, διαδικασιών και πολιτικών που διασφαλίζουν την ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες της επιχείρησης και τις προσδοκίες της οικογένειας. Η σωστή εφαρμογή της διακυβέρνησης μπορεί να λειτουργήσει ως θεμέλιο για την επιτυχία, προσφέροντας ανθεκτικότητα και κατεύθυνση σε περιόδους αλλαγών.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η οικογενειακή διακυβέρνηση αφορά τη δημιουργία δομών, διαδικασιών και πολιτικών που διασφαλίζουν την ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες της επιχείρησης και τις προσδοκίες της οικογένειας. Η σωστή εφαρμογή της διακυβέρνησης μπορεί να λειτουργήσει ως θεμέλιο για την επιτυχία, προσφέροντας ανθεκτικότητα και κατεύθυνση σε περιόδους αλλαγών.

Τα ευρήματα της Έρευνας του ΕΒΕΑ

Η πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από το ΕΒΕΑ σε συνεργασία με το NEDClub,φέρνει στο προσκήνιο κρίσιμα δεδομένα για την κατάσταση των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων, όπως:

• Πλάνο Διαδοχής: Μόνο το 35% των οικογενειακών επιχειρήσεων διαθέτουν δομημένο σχέδιο για τη διαδοχή. Στις υπόλοιπες περιπτώσεις η έλλειψή του δημιουργεί αβεβαιότητα και αυξάνει τον κίνδυνο ρήξεων, ιδιαίτερα κατά τη μετάβαση από τη μία γενιά στην άλλη.
• Ανεξάρτητη Συμβουλευτική Υποστήριξη: Το 40% των επιχειρήσεων λειτουργούν χωρίς εξωτερικούς συμβούλους ή ανεξάρτητα μέλη στο διοικητικό τους συμβούλιο, περιορίζοντας τη δυνατότητα εφαρμογής διεθνών βέλτιστων πρακτικών. Παράλληλα το 80% των διοικητικών συμβουλίων απαρτίζεται μόνο από μέλη της οικογένειας.
• Εκπαίδευση της Νέας Γενιάς: Παρά την αναγνώριση της σημασίας της εκπαίδευσης, μόνο το 50% των επιχειρήσεων επενδύουν συστηματικά στην κατάρτιση και την προετοιμασία της ηγεσίας της επόμενης γενιάς.
• Προκλήσεις στην Καινοτομία και τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό: Οι περισσότερες οικογενειακές επιχειρήσεις παραδέχθηκαν ότι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών και καινοτόμων πρακτικών, κυρίως λόγω περιορισμένων πόρων και ανάγκης τόσο για εξεύρεση κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού, όσο και για συνεχή εκπαίδευση των εργαζομένων.

Αυτά τα ευρήματα καταδεικνύουν την ανάγκη για ισχυρότερες δομές διακυβέρνησης, που θα μπορούσαν να ενισχυθούν με την προσθήκη ανεξάρτητων μελών στο Διοικητικό Συμβούλιο και στελέχη- επαγγελματίες  στη Διοίκηση. Οι παγκόσμιες έρευνες έχουν δείξει ότι αυτές οι δομές εξασφαλίζουν προϋποθέσεις για μεγαλύτερη επιτυχία, και συνέχεια των επιχειρήσεων.

Ας μην ξεχνάμε ότι μετά την 3^η γενιά διαδοχής, μόλις 3 στις 100 επιχειρήσεις καταφέρνουν να επιβιώσουν ή να διατηρήσουν την ιδιοκτησία στην οικογένεια.

Ο Οδηγός και τα εργαλεία για την οικογενειακή διακυβέρνηση

Ανταποκρινόμενοι σε αυτές τις προκλήσεις, το ΕΒΕΑ σε συνεργασία με το NED Club, συγκρότησαν μια κοινή ομάδα εργασίας, με σκοπό την ανάπτυξη εγχειριδίων και εργαλείων σε καίρια θέματα των Οικογενειακών Επιχειρήσεων, όπως η Οικογενειακή και η Εταιρική Διακυβέρνηση, η Διαδοχή στην Οικογένεια και τη Διοίκηση, και άλλα.

Ως πρώτο προϊόν αυτής της προσπάθειας, αναπτύχθηκε ο Οδηγός για την οικογενειακή διακυβέρνηση.

Η οικογενειακή διακυβέρνηση είναι ένα σύνολο διαδικασιών, δομών και εργαλείων που διευκολύνει την αποτελεσματική αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών μιας οικογένειας και της επιχείρησής τους.

Στην ουσία, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι οικογενειακές αξίες και η παράδοση μεταφέρονται από γενιά σε γενιά, εξασφαλίζοντας τη βιωσιμότητα και την επιτυχία της επιχείρησης με την πάροδο του χρόνου.

Το μοντέλο διακυβέρνησης βασίζεται στα τρία στοιχεία, στο μοντέλο των «τριών κύκλων» και στο σημαντικό εργαλείο, που είναι το οικογενειακό καταστατικό.

Τα τρία στοιχεία της Οικογενειακής Διακυβέρνησης

Η διακυβέρνηση των οικογενειακών επιχειρήσεων στηρίζεται σε τρία βασικά στοιχεία, ήτοι όργανα διακυβέρνησης:

• Ετήσια Συνέλευση Οικογένειας (Family Assembly):
• Συμβούλιο Οικογένειας (Family Council):
• Οικογενειακό Καταστατικό (Family Constitution): Το Οικογενειακό Καταστατικό εξυπηρετεί τρεις βασικούς σκοπούς, ήτοι τη Τεκμηρίωση των Αξιών και των Αρχών, τον Καθορισμό των Στρατηγικών Στόχων, και τη Λήψη Αποφάσεων στην Οικογένεια.

Το Μοντέλο των Τριών Κύκλων. Αυτό το μοντέλο διαχωρίζει την οικογενειακή επιχείρηση σε τρεις αλληλοεπικαλυπτόμενους κύκλους: Οικογένεια, Ιδιοκτησία και Επιχείρηση. Για να λειτουργήσει αποτελεσματικά μια οικογενειακή επιχείρηση, είναι απαραίτητο  να υπάρχει αρμονία μεταξύ των τριών κύκλων και ότι κάθε σύστημα λειτουργεί σε ισορροπία, καθορίζοντας σαφείς ρόλους και ευθύνες για τα μέλη της οικογένειας, τους ιδιοκτήτες και τα διοικητικά στελέχη.

Το Οικογενειακό Καταστατικό είναι ένα συμφωνητικό που καθορίζει τις αρχές, τις αξίες και τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία μιας οικογενειακής επιχείρησης. Περιλαμβάνει κατευθυντήριες γραμμές για θέματα όπως η διαχείριση, η διαδοχή, η συμμετοχή μελών της οικογένειας, καθώς και η επίλυση συγκρούσεων, βοηθώντας στην ομαλή λήψη αποφάσεων και δημιουργώντας ένα πλαίσιο διακυβέρνησης με διαφάνεια και συνέπεια.

Η επίσημη παρουσίαση του Οδηγού και των εργαλείων πραγματοποιήθηκε σε ειδική εκδήλωση που διοργάνωσαν το ΕΒΕΑ και το NED Club, τη Δευτέρα 25 Νοεμβρίου 2024, όπου τα μέλη των δύο φορέων και οι καλεσμένοι είχαν την ευκαιρία να γνωρίσουν από κοντά αυτές τις βέλτιστες πρακτικές και να εξετάσουν την εφαρμογή τους στις δικές τους επιχειρήσεις.

*Ο κ. Γεώργιος Μπάκος είναι πιστοποιημένος σύμβουλος οικογενειακών επιχειρήσεων, μέλος και ειδικός σύμβουλος Δ.Σ. της Ελληνικής Λέσχης Μη-Εκτελεστικών Μελών Διοικητικών Συμβουλίων (NED Club).